Τρίκαλα: Η γοητεία των αντιθέσεων

Σε τούτη τη γωνιά της Θεσσαλίας η φύση κλέβει ασυζητητί την παράσταση. Κι έπειτα έρχονται οι άνθρωποι· να στολίσουν με τα έργα τους το έτσι κι αλλιώς εντυπωσιακό τοπίο, να αφήσουν μια αναπάντεχη πολιτισμική κληρονομιά, να αναδείξουν την περιοχή των Τρικάλων σε μία από τις ωραιότερες της Ελλάδας. Προικισμένα από θεούς κι ανθρώπους, τα Τρίκαλα δεν εκπλήσσουν απλά, σε μαγεύουν παντοτινά

Ταξιδεύεις στον κάμπο· βλέπεις τη γόνιμη γη που καρπίζει εδώ και χιλιετίες από τον κόπο των ανθρώπων. Ανεβαίνεις στα βουνά· αντικρίζεις το πλούσιο ανάγλυφο, τις βαθιές χαράδρες, τα ποτάμια, τα χιόνια των κορυφογραμμών.

Φωτογραφία: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Στέκεσαι στη σκιά των Μετεώρων· Αγναντεύεις τα απόκοσμα βράχια και τα παμπάλαια μοναστήρια να αιωρούνται στις σχισμές τους, αψηφώντας τους εγκόσμιους νόμους της βαρύτητας, αφουγκράζεσαι τη μεταφυσική αγωνία των ανθρώπων να επικοινωνήσουν με το Θείο.
Περιδιαβαίνεις στα στενά, τις πλατείες, τα πάρκα της σύγχρονης πόλης των Τρικάλων. Εκεί, δίπλα στην κοίτη του Ληθαίου ποταμού, ανάμεσα σε αρχαία ερείπια, μουσουλμανικά τεμένη, μεσαιωνικά κάστρα, βυζαντινές εκκλησιές και γερασμένα αρχοντόσπιτα, παρακολουθείς τη διαστρωμάτωση των πολιτισμών που ήρθαν και άφησαν τα ίχνη τους σε τούτη την πανάρχαια γη, τη γενέτειρα του Ασκληπιού.
Εντονες οι αντιθέσεις σε τούτη τη γωνιά της Θεσσαλίας. Το βλέμμα χάνεται στο ίσωμα της πεδιάδας, μέχρι να ακουμπήσει στα τείχη των βουνών της Πίνδου, των Χασίων και των Αντιχασίων. Εδώ, στη σκιά των κορφών του Περιστερίου, του Αυγού και της Τριγκιάς, έστησαν τα χωριά τους οι Ασπροποταμίτες Βλάχοι, δημιουργώντας με την πάροδο των αιώνων, μέσα από την ανάπτυξη του εμπορίου και την αξιοποίηση των τοπικών πόρων (κτηνοτροφία-υλοτομία), έναν αξιοθαύμαστο πολιτισμό, ο οποίος στηρίχθηκε στο εύστροφο πνεύμα τους αλλά και στην εφευρετικότητά τους.

Ο Αγιος Βασίλης και τα ξωτικά του σας καλοσωρίζουν στο κουκλίστικο σπιτάκι που
έχει χτισθεί πάνω σε ένα από τα δέντρα του πάρκου.

Φωτογραφία: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Στα βουνά των Τρικάλων όμως βρίσκονται και μερικά από τα πιο αξιόλογα οικοσυστήματα, όπως αυτό του Ασπροπόταμου, το μοναδικό πανεπιστημιακό δάσος της χώρας (Δάσος Περτουλίου), τα απέραντα δρυοδάση των Χασίων, δύο από τα πιο μεγάλα ποτάμια (Αχελώος και Πηνειός), υπέροχα πέτρινα γεφύρια (Πύλης, Κρανιάς, Σαρακήνας κ.ά.), βυζαντινές εκκλησίες (Τιμίου Σταυρού Δολιανών, Πόρτα Παναγιά Πύλης, Αγίων Αποστόλων Κλεινού, Παναγιά Γαλακτοτροφούσα Ανθούσας) και παλιά ιστορικά μοναστήρια (Βυτούμα, Θεοτόκου Σταγιάδων, Αγίου Γεωργίου, Μυροφύλλου, Δουσικού). Πεζοπόροι, φυσιολάτρες, οικογένειες, φανατικοί της περιπέτειας, έμπειροι αναρριχητές, πιστοί όλων των δογμάτων, επιστήμονες και φυσιοδίφες ανακαλύπτουν κάθε χρόνο την πνευματικότητα, την ιστορία, τη σπάνια χλωρίδα και πανίδα.
Στα ριζά της Πίνδου αναπτύσσεται το βράχινο συγκρότημα των Μετεώρων, όπου άκμασε μια θαυμαστή μοναστική πολιτεία η οποία προσμετρά ήδη 600 χρόνια ζωής. Δεν είναι τυχαίο ότι τα Μετέωρα συγκαταλέγονται στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και έχουν αξιολογηθεί από καταξιωμένους τουριστικούς οδηγούς ως ένα από τα μέρη του πλανήτη που κάθε άνθρωπος θα πρέπει να επισκεφθεί μία φορά στη ζωή του.

Αυτό το παραμυθένιο σκηνικό, έχει στήσει ο Δήμος Τρικκαίων, στο Πάρκο του Μύλου Ματσόπουλου.

Φωτογραφία: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Και στον κάμπο όμως δεν λείπουν οι ομορφιές, κάθε άλλο. Το σπήλαιο της Θεόπετρας, τα πανέμορφα πετρογέφυρα του Πηνειού και του Ενιππέα, ξεχασμένα κάστρα που ατενίζουν από την κορφή των γήλοφων την πεδιάδα, όπως αυτό του Γριζάνου κοντά στη Φαρκαδόνα. Εδώ, κοντά στο πέρασμα των ποταμών Πηνειού, Ενιππέα και Ληθαίου, οι καραγκούνηδες, ακούραστοι εργάτες της γης, καλλιεργούν ακόμα την εύφορη γη, παράγοντας ποιοτικά γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα.
Συχνά οι επισκέπτες που έχουν διασχίσει την περιφέρεια Τρικάλων μέσω των κεντρικών οδικών αρτηριών ή έχουν επισκεφτεί την περιοχή μια - δυο φορές νομίζουν πως την ξέρουν καλά. Ομως, αν ψάξουν λίγο παραπάνω, θα μείνουν έκπληκτοι ανακαλύπτοντας πως οι ομορφιές τούτης της γης είναι κυριολεκτικά ανεξάντλητες.

Μικροί και μεγάλοι χαλαρώνουν στις όχθες του Ληθαίου, ταΐζοντας τις πάπιες και τα περιστέρια.

Φωτογραφία: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Η μαγεία των Χριστουγέννων

Περίπατος στα σοκάκια του Βαρουσιού και κάτω από τα πλατάνια του Ληθαίου ποταμού. Σεργιάνι σε τζαμιά, εκκλησίες και φρούρια ή κοντινές εκδρομές στις παρυφές της Πίνδου. Στην όμορφη θεσσαλική πόλη των Τρικάλων ο χρόνος δεν είναι ποτέ αρκετός, πόσω μάλλον τα Χριστούγεννα που ο «Μύλος των Ξωτικών» και οι εορταστικές εκδηλώσεις ξετρελαίνουν μικρούς και μεγάλους!

Τα λαμπιόνια άναψαν και φώτισαν τον «Μύλο των Ξωτικών». Παντού παιχνίδια, πολύχρωμα ζαχαρωτά, φωνές, χαρά…
Χαμογελαστά πιτσιρίκια αγκαλιάζουν τον Αϊ-Βασίλη, τα ξωτικά του, τη νεράιδα των Χριστουγέννων… Πιο χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα δεν γίνεται!

Στα άδυτα του εργαστηρίου του Αγιου Βασίλη!

Φωτογραφία: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Αυτό το παραμυθένιο εορταστικό σκηνικό, ιδανικό για τους μικρούς, αλλά και τους μεγάλους φίλους του Αϊ-Βασίλη, έχει στήσει με περίσσια αγάπη και πολύ μεράκι ο Δήμος Τρικκαίων, στο Πάρκο του Μύλου Ματσόπουλου. Το πάρκο αποτελείται από συνολικές εγκαταστάσεις 3.500 μέτρων οι οποίες βρίσκονται σε ένα κτήμα 90 στρεμμάτων στη δυτική άκρη της πόλης, κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό.
Τα πρώτα κτίσματα του Μύλου ανεγέρθηκαν το 1884 από τους αδελφούς Αγαθοκλή για να στεγάσουν τον μεγαλύτερο κυλινδρόμυλο των Βαλκανίων, ενώ λίγο αργότερα ξεκίνησε να λειτουργεί εδώ και το πρώτο μακαρονοποιείο της Ελλάδας. Μετά τον θάνατο του τελευταίου ιδιοκτήτη, Ιωάννη Ματσόπουλου (1977), οι εγκαταστάσεις κατέληξαν στον Δήμο Τρικκαίων από τον οποίο και αναπαλαιώθηκαν με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Στους πεζόδρομους της συνοικίας Μανάβικα λειτουργούν τσιπουράδικα και ταβέρνες. Εκεί είναι και η «ζωγραφιστή πολυκατοικία».

Φωτογραφία: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Σήμερα στεγάζουν ένα πολυπολιτισμικό κέντρο που φιλοξενεί σημαντικές εκδηλώσεις καθ' όλη τη διάρκεια του έτους και διαθέτει θέατρο, θερινό κινηματογράφο, δημοτικό αναψυκτήριο και φυσικά κατά την περίοδο των Χριστουγέννων τον παραμυθένιο «Μύλο των Ξωτικών».
Ο Αϊ-Βασίλης με τα ξωτικά του, ο «καλός Σκρουτζ», η νεράιδα και η υπόλοιπη... παρέα ετοιμάζουν φέτος εδώ το μεγαλύτερο Εργοστάσιο παραγωγής παιχνιδιών και γλυκισμάτων…

Φωτογραφία: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Διάλεξαν τον μαγικό τόπο για να δημιουργήσουν ένα υπέροχο, ζεστό και φιλόξενο χωριό και να το μεταμορφώσουν σε έναν παραμυθένιο… «Μύλο των Ξωτικών» όπου θα ετοιμαστούν τα δώρα του Αϊ-Βασίλη σε μια ατμόσφαιρα χαράς, δημιουργίας, ελπίδας.
Τριάντα οκτώ υπέροχες μέρες (από 29 Νοεμβρίου έως 9 Ιανουαρίου) με πλήθος εκδηλώσεων θα απολαύσουν οι κάτοικοι των Τρικάλων αλλά και οι τυχεροί επισκέπτες του ομορφότερου ελληνικού «Χωριού του Αϊ-Βασίλη» (http://www.milosxotikon.gr)
Οσοι από εσάς έχετε ήδη προγραμματίσει να είστε στα Τρίκαλα σίγουρα δεν θα το χάσετε. Οι υπόλοιποι προλαβαίνετε ακόμη να κανονίσετε μια ολιγοήμερη έστω εκδρομή με τα παιδιά σας στην όμορφη θεσσαλική πόλη που επιφυλάσσει πάντα ευχάριστες εκπλήξεις, αφού τα ενδιαφέροντα στα Τρίκαλα δεν περιορίζονται μόνο στα ξωτικά και στις νεράιδες.

Μέσα στο κάστρο δεσπόζει ο Πύργος του Ρολογιού.

Φωτογραφία: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Πόλη να τη χαρείς...
το δυτικό άκρο του θεσσαλικού κάμπου, λίγο πριν αρχίσουν τα διαδοχικά σκαλοπάτια που ανεβάζουν στα υψίπεδα της Πίνδου και γύρω από τον λόφο του Προφ. Ηλία απλώνει τις γειτονιές της η όμορφη πόλη των Τρικάλων.
Είναι μία από τις λίγες ελληνικές πόλεις που έχουν το προνόμιο να διασχίζονται από ποτάμι, στη συγκεκριμένη περίπτωση τον Ληθαίο, παραπόταμο του Πηνειού.
Σημείο αναφοράς είναι η περιοχή της Κεντρικής Γέφυρας, η οποία συνδέει την κεντρική πλατεία με τον πλέον πολυσύχναστο πεζόδρομο της οδού Ασκληπιού, ένα από τα πιο ζωντανά σημεία της πόλης.

Φωτογραφία: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Η μεταλλική γέφυρα κατασκευάστηκε το 1886 από Γάλλους μηχανικούς και ήταν μέχρι το 1996 ένα από τα πιο δύσκολα περάσματα, αφού εδώ συνωστίζονταν άνθρωποι και οχήματα κάθε είδους. Μετά τα αξιέπαινα έργα ανάπλασης και πεζοδρόμησης της ευρύτερης περιοχής, η γέφυρα δέχεται μόνο πεζούς και ποδήλατα.
Ετσι ο επισκέπτης μπορεί να περπατήσει πάνω από τον Ληθαίο, χαζεύοντας τις πάπιες να κολυμπούν και τα θεόρατα πλατάνια που στολίζουν τις όχθες του ή να ξεκουραστεί στα παγκάκια βλέποντας τον ποταμό από τους γυάλινους φεγγίτες. Στην κοντινή μικρότερη γέφυρα βρίσκεται το άγαλμα του Ασκληπιού, έργο του γλύπτη Θεόδωρου Βασιλόπουλου, ενώ ένας τεχνητός καταρράκτης συμπληρώνει τα σκηνικό που έχει στηθεί εδώ, στην καρδιά της πόλης.

Στην καρδιά της συνοικίας Βαρούσι ξεχωρίζει η εκκλησία της Αγίας Επίσκεψης.

Φωτογραφία: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr

Στη βορειοανατολική απόληξη του οικιστικού ιστού, μερικές δεκάδες μέτρα από τις γέφυρες του Ληθαίου ποταμού, ξεχωρίζει το βυζαντινό φρούριο που κατασκευάστηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄ (6ος αι.) στα θεμέλια της ακρόπολης της αρχαίας πόλης της Τρίκκης.
Οι Οθωμανοί όταν κατέλαβαν την πόλη όχι μόνο διατήρησαν το φρούριο, αλλά και το ενίσχυσαν με νέα αμυντικά έργα. Στα μέσα του 17ου αιώνα πρόσθεσαν τον πύργο του ρολογιού με τη μεγάλη καμπάνα, ο οποίος ήταν ένας από τους παλαιότερους στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής κατέστρεψαν αυτό το μνημείο όταν βομβάρδισαν την πόλη, ενώ ο πύργος που βλέπουμε σήμερα, χτισμένος σε απομίμηση του παλιού, χρονολογείται μετά την απελευθέρωση.
Να, λοιπόν, μια θαυμάσια ιδέα για έναν ευχάριστο περίπατο. Από την κεντρική πλατεία της πόλης θα κατευθυνθείτε ανατολικά μέσω της οδού Στεφ. Σαράφη προς την είσοδο του Κάστρου. Θα περιηγηθείτε στον περίβολο και θα ανεβείτε στο Ρολόι με την πανοραμική θέα.
Στη συνέχεια θα ακολουθήσετε το περιπατητικό μονοπάτι που πρόσφατα διαμόρφωσε ο δήμος προς τον κατάφυτο λόφο του Πρ. Ηλία και θα κατηφορίσετε προς τις παραδοσιακές συνοικίες Βαρούσι και Μανάβικα.
Εδώ διασώζονται μερικά από τα παλαιότερα αρχοντικά 17ου-19ου αιώνα που μαρτυρούν την ευημερία που γνώρισε τότε η πόλη με την ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου, ενώ υπάρχουν περίπου δέκα παλιές βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες που χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα. Αντιπροσωπευτικά δείγματα παλαιότητας είναι η Αγία Επίσκεψη και ο Αγιος Δημήτριος, ενώ αυτή του Αγίου Στεφάνου χτίστηκε το 1896 στη θέση παλιού βυζαντινού ναού.
Οταν η πόλη βρισκόταν κάτω από την κυριαρχία των Οθωμανών αλλά και αργότερα έως τα χρόνια του Μεσοπολέμου, το Βαρούσι ήταν το αρχοντικό κομμάτι των Τρικάλων. Σήμερα έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο και αρκετά από τα παλιά, αστικά σπίτια θεσσαλομακεδονικού ρυθμού έχουν αναπαλαιωθεί. Τούτες τις γειτονιές και τα σοκάκια του Βαρουσιού τραγούδησε ο Τρικαλινός λαϊκός μουσικοσυνθέτης Βασίλης Τσιτσάνης, σ΄ ένα από τα πιο δημοφιλή τραγούδια του. Ετσι έκανε γνωστά στο πανελλήνιο τα στενά του Σακαφλιά, του μποέμ καρδιοκατακτητή του Μεσοπολέμου που ζούσε σε τούτες τις γειτονιές και στη λαϊκή παράδοση ταυτίστηκε με τους κατοίκους.
Η κατάληξη αυτής της ξεχωριστής βόλτας θα γίνει σε κάποιον από τους πεζόδρομους της συνοικίας Μανάβικα όπου λειτουργούν τσιπουράδικα, ταβέρνες και στέκια με ζωντανή, ρεμπέτικη μουσική.
Σε μικρή απόσταση βρίσκονται τα παλιά κτίρια όπου στεγάζονταν οι φυλακές Τρικάλων. Στην ιδιαίτερη αυτή περιοχή που επίσης απολαμβάνει το ευεργετικό χάδι του ποταμού Ληθαίου, εκτελούνται σημαντικά έργα ανάπλασης που όταν ολοκληρωθούν θα αναδείξουν την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά των Τρικάλων, αλλά και τις φυσικές ομορφιές του ποταμού.
Ματιές στην ιστορία
Κατά την αρχαιότητα στη θέση της σημερινής πόλης αναπτυσσόταν η πόλη Τρίκκη σύμφωνα με αναφορές του γεωγράφου και ιστορικού του 1ου π.Χ. αιώνα Στράβωνα, όνομα που πήρε από τη νύμφη Τρίκκη, κόρη του Πηνειού ή κατ' άλλους κόρη του Ασωπού και της Υψέως. Η πόλη συμμετείχε στον ενωμένο στόλο των Ελλήνων που εκστράτευσε κατά της Τροίας με δύναμη 30 πλοίων και αρχηγούς τους δύο γιους του Ασκληπιού, Μαχάονα και Ποδαλείριο. Κυρίως όμως ήταν γενέτειρα του Ασκληπιού, του «άριστου ιατρού» -κατά τον επικό ποιητή Ομηρο- πριν ακόμα αυτός πάρει τη θέση του στο Δωδεκάθεο (7ος π.Χ. αιώνας) και λατρευτεί ως θεός της Ιατρικής. Μάλιστα, το Ασκληπιείο της Τρίκκης ήταν ξακουστό στον τότε αρχαίο κόσμο, ενώ σε αυτό μαθήτευσε ο Ιπποκράτης ο Κώος, ο θεμελιωτής της ιατρικής επιστήμης.
Στην αρχαία Τρίκκη υπήρχε ένα από τα παλαιότερα ασκληπιεία στον ελλαδικό χώρο. Ανασκαφές κοντά στον ναό του Αγ. Νικολάου έφεραν στο φως μέρος των κτισμάτων, ενώ το μεγαλύτερο κομμάτι του εντοπίζεται κάτω από τον λόφο του φρουρίου και το Βαρούσι. Επίσης έχουν ανασκαφεί λίγα ευρήματα της πρώιμης εποχής του χαλκού (3300 π.Χ.) και κτίρια ρωμαϊκής και υστερορωμαϊκής εποχής, αλλά και ψηφιδωτά δάπεδα όψιμων ελληνιστικών χρόνων. Ο αρχαιολογικός χώρος είναι επισκέψιμος μόνο κατόπιν συνεννόησης με την Εφορεία Αρχαιοτήτων.
Το επιβλητικο τέμενος Κουρσούμ-Τζαμί
Από το κέντρο ακολουθώντας τις οδούς Κοραή, Καποδιστρίου και Καρδίτσας θα κατευθυνθείτε προς τη νότια είσοδο της πόλης όπου βρίσκεται το Κουρσούμ-Τζαμί, ένα επιβλητικό μουσουλμανικό τέμενος που χτίστηκε με χρήματα του γιου του Σουλεϊμάν, Οσμάν Σαχ Πασά, τον 16ο αιώνα, σε ανάμνηση της θεραπείας του, εδώ στα Τρίκαλα. Ο μολυβδοσκέπαστος θόλος χάρισε στο κτίσμα το όνομά του καθώς στα τούρκικα «κουρσούμ» σημαίνει μόλυβδος.
Το τζαμί αναπαλαιώθηκε το 1996 με κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Ενωσης και πρωτοβουλία του Δήμου Τρικκαίων. Σήμερα συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των προστατευόμενων μνημείων της UNESCO και χρησιμοποιείται σαν χώρος ήπιων πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Κείμενα: Ζερμαίν Αλεξάκη
Φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης / www.viewsofgreece.gr