"Ο βίος και το έργο του Κ. Π. Καβάφη"
ΑΘΗΝΑ 27/03/2013
Πρόκειται για μια εργασία που συγκεντρώνει, στο μέτρο του δυνατού, ολόκληρη την εκδοτική και φιλολογική παρουσία του έργου του μεγάλου αλεξανδρινού, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, μαζί με ένα παραστατικό χρονολόγιο της πορείας του ανθρώπου, ο οποίος έμελλε να αναδειχθεί ως ο πλέον μεταφρασμένος σύγχρονος Έλληνας ποιητής στην υφήλιο!
Οι μελετητές κατάφεραν να κυριαρχήσουν πάνω σε ένα ογκώδες υλικό που αντιστοιχεί σε ένα… λόφο σχετικών βιβλίων, μελετημάτων, εφημερίδων και περιοδικών και, σε 197 σελίδες, πέτυχαν να ξετυλίξουν συναρπαστικά και τεκμηριωμένα ό,τι θέλετε να μάθετε για τον άνθρωπο και τον ποιητή.
Μάλιστα, αυτό που καθιστά ξεχωριστό το Καβαφικό αυτό πανόραμα, είναι η παράθεση όλης της ποιητικής του δύναμης με θαυμασμό, αλλά χωρίς θαυμαστικές ρητορείες. Με παράθεση όχι μόνο των επαινετικών κριτικών αλλά και των αρχικών αρνητικών σχολίων με πρώτα εκείνα του Παλαμά, ο οποίος δεν τον κατέτασσε στη χορεία των ποιητών αλλά των πεζολόγων...
Ιδού ένα απάνθισμα από το χρονολόγιο: Γεννήθηκε στις 29 Απριλίου του 1863 στην Αλεξάνδρεια, ένατο παιδί του Πέτρου και της Χαρίκλειας Καβάφη. Οι γονείς του είχαν Φαναριώτικη καταγωγή.
Ο έμπορος πατέρας του πέθανε και με την μητέρα του εγκαταστάθηκε στο Λίβερπουλ πρώτα και στο Λονδίνο αργότερα. Η οικογένεια έχασε την περιουσία της στο οικονομικό κραχ της Αιγύπτου το 1876. Ένα χρόνο μετά, επέστρεψαν στην Αλεξάνδρεια. Ήταν μαθητής στην εμπορική σχολή "Λύκειο Ερμής". Εικοσάχρονος μετακόμισε οικογενειακώς στην Κωνσταντινούπολη, όπου εκδήλωσε τον ομοσεξουαλισμό του με έναν ξάδελφό του.
Το 1884 άρχισε να γράφει ποιήματα και πεζά, μεταξύ των οποίων το ποίημα "Ο βεϊζεβαδές προς την ερωμένην του" και το πεζό "Masks".
Επέστρεψε το 1886 με την μητέρα του και τα αδέλφια του στην Αλεξάνδρεια, επανακτώντας την ελληνική υπηκοότητα, εγκαταλείποντας την αγγλική. Υποαπασχολήθηκε ως δημοσιογράφος, μεσίτης και ως χρηματιστής κοντά στον αδελφό του και μετά υπάλληλος στο γραφείο αρδεύσεων του Υπουργείου Δημοσίων Έργων.
Το 1886 στις 3 Ιανουαρίου στην εφημερίδα "Κωνσταντινούπολις" δημοσιεύθηκε το πρώτο κείμενό του που είδε το φως της δημοσιότητας με την υπογραφή "Κωνστ. Φ.Καβάφης". Ήταν το πεζό "Το Κοράλλιον υπό μυθολογικήν έποψιν".
Το αρχικό του πατρωνύμου του "Π" εμφανίσθηκε για πρώτη φορά το 1899 και η τελική υπογραφή "Κ. Π. Καβάφης" οριστικοποιήθηκε το 1904. Το ενδιάμεσο "Φ" υποδήλωνε, κατά την κρατούσα άποψη, το επίθετο του παππού του Γ. Φωτιάδη. Άλλοι μελετητές υποστήριξαν ότι είχε δύο μικρά ονόματα , Κωνσταντίνος και Φώτιος .
Στις 12 Φεβρουαρίου του 1886 στον "Έσπερο" της Λειψίας δημοσιεύθηκε το πρώτο του ποίημα, το "Βακχικόν".
Τον Αύγουστο του 1891 ξεκίνησε τη σύνταξη ενός λεξικού με ασυνήθιστες λέξεις και νεολογισμούς. Συνολικά συγκέντρωσε 530 καινοφανείς λέξεις.
Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1891 δημοσιεύθηκε η πρώτη δημόσια κρίση για το ποίημά του "Κτίσται" στο αθηναϊκό περιοδικό "Αττικόν Μουσείον": "Το ποίημά σας μας εφάνη εξόχως ωραίον και θα ήταν ίσως ωραιότερον αν δεν εκάμνετε τόσην κατάχρησιν του συστήματος εκείνου της γαλλικής στιχουργίας του να μεταβαίνωσιν αι προτάσεις από του ενός στίχου εις τον έτερον".
Η πρώτη δημοσίευση μετάφρασης ποιήματος σε ξένη γλώσσα έγινε τον Ιανουάριο του 1897. Ήταν τα "Τείχη" μεταφρασμένο στα αγγλικά, τυπωμένο από τον αδελφό του Τζων, ποιητή επίσης.
Η πρώτη δημόσια εγκωμιαστική κριτική έγινε από τον Γρηγόριο Ξενόπουλο στο περιοδικό "Παναθήναια" στις 30 Νοεμβρίου του 1902 για το ποίημα "Το πρώτο σκαλί". Ο Ξενόπουλος έγραψε: "Μολονότι θαυμάσιον (αλήθεια, τι ιδιόρρυθμος, τι καινότροπος και βαθύς ποιητής ο κ.Καβάφης!) ειμπορεί να χαρακτηρισθή και ως μαλλιαρόν".
Στα τέλη του 1904 εξέδωσε σε αυτοτελές οκτασέλιδο το "Περιμένοντας τους βαρβάρους", τυπωμένο σε 50 αντίτυπα και το "Μνήμη ηδονής", όπως ήταν ο αρχικός τίτλος του "Επέστρεφε".
Στις 29 Ιουνίου του 1908 έγραψε ένα σημείωμα που φωτίζει την κοινωνική του αντίληψη ανάμεικτη με τον ερωτισμό: "Με αρέσει και με συγκινεί η εμορφιά του λαού, των πτωχών νέων. Δούλοι, εργάται, μικροϋπάλληλοι του εμπορίου, υπάλληλοι των μαγαζιών. Η πολλή δουλειά και η πολλή κίνησίς τους κάμνουν λεπτά και συμμετρικά σώματα".
Την άνοιξη του 1912 κυκλοφόρησε ο λίβελος του ποιητή Πέτρου Μάγνου με το ψευδώνυμο Ροβέρτος Κάμπος, ο οποίος κατηγόρησε τον νέο ποιητή για πεζή γλώσσα, ξεραϊλα ιδεών και απουσία αισθήματος.
Και να ΄ταν μόνο αυτός. Ο δημοσιογράφος Βλάσης Γαβριηλίδης τον χαρακτήρισε… "ήρεμο και ψυχρό, σαν ωραίος τάφος".
Κι όμως, οι θαυμαστές του άρχισαν να πληθύνονται. Η πρώτη σοβαρή μελέτη για το έργο του γράφτηκε από τον Μιχάλη Περίδη ,τον Οκτώβριο του 1915, με θετικά σχόλια, αλλά χωρίς να λείπει η κατηγορία του ιστορισμού και η απουσία εικόνας.
Αυτός ο απόκοσμος από τα πολιτικά Αλεξανδρινός προσχώρησε τον Μάρτιο του 1917 στο Εθνικό Κίνημα Θεσσαλονίκης υπογράφοντας σχετικό κείμενο στήριξης.
Η πρώτη παρωδία καβαφικού ποιήματος δημοσιεύθηκε στην αλεξανδρινή εφημερίδα "Η Εβδομάς", στις 25 Αυγούστου του 1917, από τον Τίμο Μαλάνο, ο οποίος διακωμώδησε το ποίημα "Εν τω μηνί Αθίρ" με τίτλο "Το Μεγ- Αθύρ- ιον".
Ο Τίμος Μαλάνος, την Πρωτοχρονιά του 1924, σε διάλεξή του στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας με θέμα το ποιητικό έργο του Καβάφη, εκθείασε την έμπνευσή του αλλά χτύπησε πάλι τα ιστορικά του και ο ποιητής του έκοψε την καλημέρα.
Στις 3 Απριλίου του ιδίου έτους δημοσιεύτηκε στον αλεξανδρινό "Ταχυδρόμο" συνέντευξη του Καβάφη στον Ν. Γιοκαρίνη. Στο ερώτημα περί ομοιοκαταληξίας απάντησε: "Η ρίμα είναι δεσμός, αλλά και ευκολία. Η ρίμα φέρνει κάποτε και μίαν ιδέαν… Εγώ δεν θεώρησα ποτέ την ομοιοκαταληξία ως απαραίτητον δια τον ελληνικόν στίχον. Κόσμημα ναι". Στο ερώτημα ότι "Ο κ. Παλαμάς δεν έχει την εκτίμησίν σας" σχολίασε: "Ο κ. Παλαμάς, φίλε, είναι μεγάλος λυρικός ποιητής… μα του Καβάφη δεν του αρέσει η λυρική ποίησις. Η ενθουσιώδης ποίησις δεν με ελκύει".
Οι θαυμαστές του κινητοποιήθηκαν. Στις 11 Απριλίου του 1924 δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες διαμαρτυρία για τις "γελοίες ρυπαρότητες εις βάρος ενός από τους μεγάλους και σεβαστούς εργάτας της Σκέψης".
Παρ΄ όλα αυτά, τον Δεκέμβριο ο Ψυχάρης τον αποκάλεσε "Καραγκιόζη της δημοτικής".
Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα, τον Μάιο του 1926, η δικτατορική κυβέρνηση Πάγκαλου του απένειμε το παράσημο του Φοίνικος, τη μόνη διάκριση που αξιώθηκε όσο ζούσε.
Την ίδια χρονιά, ο συνθέτης Δημήτρης Μητρόπουλος τον ενημέρωσε ότι έχει μελοποιήσει 14 έργα του με τον γενικό τίτλο "Ποιήματα Ηδονικά".
Αλλά ο Παλαμάς συνέχισε την πολεμική κριτική: "Για ποιητής…. Δεν ξέρω, ίσως να κάνω λάθος… Μάλλον για ρεπορτάζ μοιάζουν τα γραφτά του", είπε σε συνέντευξή του στην "Οθόνη" στις 16 Οκτωβρίου, εν αντιθέσει με τον Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος του πήρε συνέντευξη για την εφημερίδα "Ελεύθερος Λόγος' στις 15 Απριλίου του 1927 χαρακτηρίζοντάς τον "από τα τελευταία άνθη ενός πολιτισμού".
Ο Γιώργος Θεοτοκάς τον Σεπτέμβριο του 1929 στο βιβλίο "Ελεύθερο πνεύμα" βγήκε έξω από τα όρια γράφοντας: "Μέσα στο έργο του μονάχα ο ηδονισμός φέρνει κάποτε μερικούς χυμούς ζωής, αδύνατους, αρρωστημένους και στείρους, γιατί δεν είναι βέβαια ηδονισμός ενός καταχτητή έρωτα. Προσωπικά, ένας οποιοσδήποτε Γιαγκούλας των ελληνικών βουνών μ΄ενδιαφέρει πολύ περισσότερο απ΄ότι ο Αλεξανδρινός ποιητής".
Σε πείσμα αυτής της λιβελογραφίας το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την ποίησή του δυνάμωσε με μεταφράσεις στα αγγλικά, γαλλικά και σε άλλες γλώσσες.
Εκείνος αγέρωχος συνέχιζε να γράφει και, στις επισκέψεις του στην Αθήνα ζητούσε να γνωρίσει τους επικριτές του. Ερχόμενος στην πρωτεύουσα για να εξετασθεί στο λάρυγγα για καρκίνο κάλεσε τον Θεοτοκά στο ξενοδοχείο "Κοσμοπολίτ" όπου είχε καταλύσει. "Ήταν ένα ανθρώπινο ερείπιο, αλλά επιβλητικό. Δεν είπαμε πολλά. Ελάχιστες φράσεις… Με τρόπο και πολύ αόριστα έφερε τη συζήτηση σε αυτούς που ονόμαζε ποιητάς των Αθηνών. Και όταν εγώ παρατήρησα ότι υπάρχουν καλοί και κακοί, έσκυψε προς εμένα πολύ εμπιστευτικά και μουρμούρισε: Είναι ρομαντικοί! Είναι ρομαντικοί!".
Στο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού όπου έκανε εγχείρηση είχε επισκέπτες πολλούς ανθρώπους των γραμμάτων. Επιστρέφοντας στην Αλεξάνδρεια πέθανε στο ελληνικό νοσοκομείο, στις 29 Απριλίου του 1933, ημέρα των γενεθλίων του, ενώ λίγες μέρες πριν δούλευε το ποίημα "Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας". Και από τότε η αποδοχή έπαιρνε διαστάσεις έκρηξης,
Το βιβλίο περιλαμβάνει όλη την εργογραφία του Καβάφη, τη βασική βιβλιογραφία, τα αφιερώματα των περιοδικών και αναλυτικό ευρετήριο προσώπων.
Επίσης, οι εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφόρησαν σε ξεχωριστό τόμο τα ποιήματα, καθώς κάθε χρόνο που περνάει το ενδιαφέρον των αναγνωστών για τα καβαφικά εντείνεται, παίρνοντας έτσι -μεταθανάτια- μια ιστορική "εκδίκηση" αθανασίας…
Πηγή: ΑΜΠΕ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου