Ο δημιουργός του «Πίτερ Παν» Τζέιμς Μπάρι

               

Ο αινιγματικός συγγραφέας που μετουσίωσε σε λογοτεχνία την κρυφή ζωή του

Το διαχρονικό σύμβολο της αιώνιας νιότης, ανεμελιάς και χαράς προέκυψε από την πένα ενός ανθρώπου που μόνο συνηθισμένος δεν ήταν.

Κι αν η ιστορία του αγοριού που αρνιόταν να μεγαλώσει είναι γνωστή σε όλους, αυτό που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι η θλιβερή ιστορία που σέρνεται πίσω από το θεατρικό παραμύθι και συνδέεται με την αληθινή ζωή του δημιουργού του Πίτερ Παν, Τζέιμς Μπάρι.

Κι αυτό γιατί εμείς γνωρίσαμε τον σκοτσέζο δημιουργό από τη χολιγουντιανή εκδοχή της ζωής του («Finding Neverland»), με τον Τζόνι Ντεπ να απεικονίζει τον συγγραφέα ως έναν καλοκάγαθο άνθρωπο που αφιέρωσε τη ζωή του στα μικρά παιδιά και τα σκυλιά, οι βιογράφοι του έχουν ωστόσο άλλη γνώμη.

Κι έτσι ο Μπάρι σκιαγραφείται ως ένας άντρας σεξουαλικά ανίκανος που οδηγήθηκε από μια καταναγκαστική παρόρμηση να υιοθετήσει την οικογένεια έτερου άντρα, την οικογένεια δηλαδή που θα λειτουργούσε ως αφορμή και έμπνευση για τη γέννηση του Πίτερ Παν!

Ήδη αναγνωρισμένος και παινεμένος από τους συγχρόνους του ως συγγραφική διάνοια με μεγάλη καρδιά, καθώς δώρισε τα δικαιώματα του ανάρπαστου βιβλίου του σε παιδιατρική κλινική του Λονδίνου, η πραγματικότητα ίσως ήταν ελαφρώς διαφορετική.

Αν ο Μπάρι ήταν ένας ψυχικά διαταραγμένος άντρας που παρακολουθούσε κατά πόδας την οικογένεια και διατηρούσε ερωτικά αισθήματα για τα παιδιά, όπως υποστηρίζουν πλήθος βιογράφοι του, είναι κάτι που δεν θα μάθουμε ποτέ, πολλοί πάντως σπεύδουν να τον απεικονίσουν ως μοχθηρή και δαιμονική διάνοια.

Για άλλους πάλι, ήταν μια παραγνωρισμένη ιδιοφυΐα με καλοκάγαθα αισθήματα αφοσίωσης στα παιδιά, καθώς δεν είχε δικά του, γι’ αυτό και λειτούργησε ως δεύτερος πατέρας και κηδεμόνας τελικά των παιδιών που τον μάγεψαν. Ο ίδιος πάντως ο θεατρικός συγγραφέας είχε καταραστεί οποιονδήποτε θα επιχειρούσε να συντάξει τη βιογραφία του!

Στις σελίδες του τελευταίου του σημειωματάριου, διαβάζουμε: «Μακάρι ο Θεός να καταστρέψει όποιον πάει να γράψει τη βιογραφία μου». Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε τόσους και τόσους μελετητές να ασχοληθούν με τη ζωή του όταν έφυγε από τον κόσμο του 1937.

Η ιστορία του Πίτερ Παν και του δημιουργού του λοιπόν μόνο συνηθισμένες δεν είναι…

Πρώτα χρόνια



Ο Τζέιμς Μάθιου Μπάρι γεννιέται στις 9 Μαΐου 1860 σε επαρχία της Σκοτίας ως το ένατο από τα δέκα παιδιά μιας φτωχής οικογένειας υφαντών. Το 1886, όταν ήταν 6 ετών, ο 13χρονος αδελφός του Ντέιβιντ, το καμάρι της οικογένειας, σκοτώθηκε και το γεγονός έριξε σε βαθιά θλίψη τη μητέρα. Τότε ο μικρός Τζέιμς, για να την κάνει να νιώσει καλύτερα, άρχισε να μιμείται τη συμπεριφορά και την ομιλία του αδικοχαμένου αδερφού, ενώ όταν έφτασε σε ηλικία 13 ετών, σταμάτησε κυριολεκτικά να μεγαλώνει και να ψηλώνει και η φωνή του έμεινε παιδική.

Η παιδική τραγωδία λειτούργησε σαφώς ως πηγή έμπνευσης για τον Πίτερ Παν, τον πιτσιρικά που αρνείται να μεγαλώσει, διαφεύγει συνεχώς τον κίνδυνο και είναι άσος στη μιμητική! Βιβλιοφάγος από μικρός, ο Μπάρι περνά τα σχολικά του χρόνια σχετικά ήρεμα και αποφοιτεί από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου το 1882, πιάνοντας αμέσως δουλειά ως δημοσιογράφος.



Το πρώτο του μυθιστόρημα, το «Καλύτερα Νεκρός», δημοσιεύεται το 1887 και τον κάνει δημοφιλή σχεδόν από την πρώτη στιγμή. Ακολουθούν μια σειρά ακόμα από δημοφιλή γραπτά που τοποθετούνται όλα στη Σκοτία της εποχής και από τα οποία ξεχωρίζει το «A Window in Thrums» (1889).

Έχοντας τη φήμη του αχτύπητου συγγραφέα στο τσεπάκι του, ο Μπάρι στρέφεται από τη δεκαετία του 1890 στη θεατρική γραφή, με την πρώτη του προσπάθεια στη δραματουργία, την κωμωδία «Walker London», να χαίρει θετικότατης υποδοχής από το θεατρικό κοινό της βρετανικής πρωτεύουσας, έτσι όπως καυτηρίαζε δημιουργικά και βιτριολικά τον θεσμό του γάμου.

Από τον οποίο δεν ξέφυγε βέβαια ούτε ο ίδιος, κι έτσι το 1894 θα τον βρει παντρεμένο με την ηθοποιό Mary Ansell, που τη γνώρισε στο ανέβασμα των θεατρικών του.



Η ένωση ωστόσο μόνο ευτυχισμένη δεν θα ήταν και το ζευγάρι θα χώριζε αργότερα, καθώς σύμφωνα με τους βιογράφους του, ο συγγραφέας δεν πλησίασε ποτέ ερωτικά τη σύζυγό του. Άλλοι ισχυρίζονται ότι ήταν σεξουαλικά ανίκανος και άλλοι πάλι ότι τον τρομοκρατούσε το αντίθετο φύλο. Φαίνεται έτσι ότι εκτός από σωματικά, ο Μπάρι αρνιόταν να μεγαλώσει και ψυχολογικά, παρόλο που είχε ενηλικιωθεί και είχε γίνει επιτυχημένος συγγραφέας.

Κι έτσι, για να ξεφύγει από τα προβλήματα στο σπίτι, άρχισε να κάνει μεγάλους περιπάτους στους λονδρέζικους κήπους του Κένσινγκτον, όπου και γνώρισε τα πέντε αδέλφια Ντέιβις στα τέλη της δεκαετίας του 1890. Ήταν η σχέση που θα του άλλαζε τη ζωή…

Η γέννηση του Πίτερ Παν



Η σχέση που ανέπτυξε ο διαπρεπής πια συγγραφέας με τους μικρούς Τζορτζ, Μάικλ, Τζακ, Νίκολας και Πίτερ Ντέιβις, αλλά και τη μητέρα τους Σίλβια, έχει προκαλέσει λογοτεχνικούς και φιλολογικούς διαξιφισμούς, αν και κατά πόσο αθώα και αλτρουιστική ήταν δηλαδή. Όσο για τον πατέρας της οικογένειας, τον δικηγόρο Άρθουρ Ντέιβις, ήταν τόσο απασχολημένος και προσηλωμένος στη δουλειά του που είχε παραμελήσει εντελώς την οικογένειά του.



Κι έτσι ο Μπάρι λειτουργούσε πια ως πατρικό πρότυπο, απολαμβάνοντας να περνά ατέλειωτο χρόνο και να παίζει με τα αγόρια της οικογένειας, τα οποία αποτέλεσαν εξάλλου έμπνευση για το μνημειώδες έργο. Σταδιακά άρχισε να νιώθει και πιο κοντά στη μητέρα τους και τελικά νοίκιασε ένα σπίτι κοντά στο δικό τους στο Λονδίνο για να τους βλέπει ακόμα πιο συχνά.



Ο συγγραφέας κυκλοφόρησε ένα βιβλίο το 1901 στο οποίο αναφερόταν στις περιπέτειες και τα παιχνίδια του με τα αγόρια των Ντέιβις («The Boy Castaways of Black Lake Island»). Τον επόμενο χρόνο δημοσίευσε μια σειρά διηγημάτων που ξεδίπλωνε ακόμα πιο αναλυτικά τις ιστορίες του με τα παιδιά (το «The Little White Bird» του 1902) και σε μία από δαύτες έκανε την εμφάνισή του ο Πίτερ Παν!



Το αγόρι που μπορούσε να πετά μακριά από τους γονείς του δηλαδή και να ζει με νεράιδες. Το παραμύθι έγινε τεράστια επιτυχία και σύντομα οι αναγνώστες του ζητούσαν επιτακτικά από τον Μπάρι να συγγράψει κι άλλες ιστορίες με τον Πίτερ Παν. Έτσι, έχοντας πάντα ως όχημα τα αγόρια της οικογένειας Ντέιβις, ο Μπάρι δημιούργησε τους Ντάρλινγκς: ο Τζακ Ντέιβις ήταν ο Τζον Ντάρλινγκ, οι Μάικλ και Νίκολας συμπτύχθηκαν στον Μάικλ Νίκολας Ντάρλινγκ και ο Πίτερ Ντέιβις έγινε ο Πίτερ Παν! Όσο για τον μονόχειρα Κάπτεν Τζέιμς Χουκ, ήταν ο ίδιος ο συγγραφέας: ο Μπάρι υπέφερε από τενοντίτιδα και το δεξί του χέρι ήταν σχεδόν παράλυτο…



Το 1904, το θεατρικό έργο «Πίτερ Παν» έκανε την πρεμιέρα του στη λονδρέζικη θεατρική σκηνή και έγινε μια από τις ανεπανάληπτες επιτυχίες της δεκαετίας! Το φανταστικό ιπτάμενο αγόρι που δεν μεγάλωνε ποτέ και οι περιπέτειές του στη Χώρα του Ποτέ με τα παιδιά των Ντάρλινγκς παραμένουν διαχρονικά αναγνώσματα κάθε παιδιού.



Ο Μπάρι έγραψε το 1911 άλλη μια ιστορία βασισμένη στο θεατρικό, το «Πίτερ και Γουέντι», που έγινε τόσο εμπορική όσο και καλλιτεχνική επιτυχία, με διθυράμβους να γράφονται για τη διάνοια που είχε γεννήσει το πόνημα…

Επόμενες δουλειές



Μετά τον Πίτερ Παν, ο Μπάρι συνέχισε να γράφει θεατρικά, για ενήλικα αυτή τη φορά κοινά. Τα περισσότερα μάλιστα είχαν κάτι το σκοτεινό μέσα τους: το «The Twelve-Pound Look» του 1910 προσφέρει αδιάκριτες ματιές στο εσωτερικό ενός δυστυχισμένου γάμου και το «Half an Hour» του 1913 παρακολουθεί την ιστορία μιας γυναίκας που θέλει να εγκαταλείψει τον σύζυγό της, αναγκάζεται ωστόσο να μείνει στο πλευρό του όταν αυτός τραυματίζεται σοβαρά σε τροχαίο.



Το τελευταίο του θεατρικό πόνημα, το «Mary Rose», ανέβηκε στο θέατρο το 1920 και επικεντρώνεται σε έναν γιο που δέχεται επίσκεψη από το πνεύμα της μητέρας του…

Η τραγική κατάληψη των παιδιών και το τέλος



Η ιστορία του Πίτερ Παν δεν έμελλε να έχει χαρούμενο τέλος. Όταν ο Άρθουρ Ντέιβις, ο πατέρας της οικογένειας, πέθανε από καρκίνο, ο Μπάρι αποφάσισε να παντρευτεί τη χήρα, δεν πρόλαβε ωστόσο γιατί λίγο καιρό αργότερα πέθανε κι εκείνη, χτυπημένη από την επάρατη νόσο. Ο Μπάρι έμεινε έτσι κηδεμόνας των νεαρών αγοριών, τα οποία είχαν εν τω μεταξύ μεγαλώσει (ήταν πια από 7 μέχρι 17 ετών).



Ο Τζορτζ, ο μεγαλύτερος γιος των Ντέιβις, σκοτώθηκε ως στρατιώτης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1915). Ο Μάικλ πνίγηκε σε πισίνα στην Οξφόρδη το 1921 ενώ μάθαινε κολύμπι ως φοιτητής (πολλοί έκαναν λόγο για αυτοκτονία), o Νίκολας παντρεύτηκε και αποξενώθηκε από τον Μπάρι, ο Τζακ πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα το 1959 ενώ ο Πίτερ αυτοκτόνησε το 1960 γιατί δεν άντεχε τη δημοσιότητα που είχε πάρει από την ιστορία του Πίτερ Παν.



Όσο για τον δημιουργό, τον σερ πια Τζέιμς Μάθιου Μπάρι, πέθανε στις 19 Ιουνίου 1937 στο Λονδίνο. Πριν κλείσει τα μάτια του άφησε μάλιστα με διαθήκη όλα τα έσοδα από τα πνευματικά δικαιώματα του «Πίτερ Παν» σε παιδικό νοσοκομείο του Λονδίνου (Great Ormond Street Hospital), σε μια κίνηση που σφράγισε την υστεροφημία του ως καλοκάγαθη συγγραφική διάνοια.



Μετά τον θάνατό του, η Disney μεταμόρφωσε τους πολυαγαπημένους του χαρακτήρες σε κινούμενα σχέδια, με τον πρώτο και κλασικό πια «Peter Pan» να κυκλοφορεί το 1953.



Στα γραπτά του Μπάρι βασίστηκε επίσης και η ταινία του 1991 «Hook», όπως και η με αληθινούς ηθοποιούς εκδοχή του Πίτερ Παν το 2003…



Ο αινιγματικός συγγραφέας που τόσο αγαπούσε τα παιδιά και τα σκυλιά άφησε βαριά κληρονομιά μια από τις κλασικότερες παιδικές ιστορίες όλων των εποχών. Ταυτοχρόνως, ο Πίτερ Παν, που αποτελεί σύμβολο αιώνιας νιότης και ανεμελιάς, διαβάζεται ψυχολογικά ως ο άνδρας που δεν έχει βρει συναισθηματική ισορροπία και νιώθει παγιδευμένος ανάμεσα στον άνδρα που δεν θέλει να γίνει και στο παιδί που δεν μπορεί να εξακολουθεί να είναι. Η ψυχανάλυση ονομάζει αυτή τη συμπεριφορά «Σύνδρομο Πίτερ Παν»…