Ο σουηδός αστρονόμος Άντερς Κέλσιους
Ο μετεωρολόγος που εμπνεύστηκε την ομώνυμη κλίμακα μέτρησης της θερμοκρασίας!
Τον Κέλσιο τον μνημονεύουμε κάθε φορά που μιλάμε για τον καιρό, από το τσουχτερό κρύο μέχρι και την αφόρητη ζέστη.Κι αυτό γιατί η λειτουργική κλίμακα μέτρησης της θερμοκρασίας που σκάρωσε εκεί στα μέσα του 18ου αιώνα χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα!
Διαπρεπής αστρονόμος, μαθηματικός, γεωγράφος και πανεπιστήμων, ο καθηγητής Κέλσιος δεν έμεινε μόνο στην περίφημη κλίμακά του, αλλά έχτισε και το πρώτο αστεροσκοπείο της Ουψάλα το 1740, το παλιότερο αστρονομικό παρατηρητήριο της Σουηδίας.
Καθηγητής αστρονομίας στο περίφημο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα από το 1730-1744, ο εξέχων επιστήμονας περιηγήθηκε στα αστεροσκοπεία της Ευρώπης για 4 χρόνια (1732-1735) πριν ιδρύσει το δικό του στην Ουψάλα το 1741, και την επόμενη χρονιά γράψει Ιστορία με την κλίμακα μέτρησης που φέρει το όνομά του.
Κι ενώ δεν ήταν η πρώτη εκατονταβαθμιαία κλίμακα μέτρησης της θερμοκρασίας που έβλεπε ποτέ ο κόσμος, αυτό που ξεχώρισε το επιστημονικό πόνημα του Κελσίου από τα αντίστοιχα που κυκλοφορούσαν ήταν η απόφασή του να θέσει τα σημεία βρασμού και πήξης του νερού στα δύο άκρα της κλίμακας, κάνοντάς τα έτσι τις απόλυτες σταθερές για τη μέτρηση της θερμοκρασίας.
Η κλίμακά του έμελλε να αντιστραφεί από τον άλλο διαπρεπή σουηδό επιστήμονα Κάρολο Λιναίο
το 1745, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του Κελσίου, και να γίνει η αποδοτικότατη μέθοδος που ξέρουμε μέχρι και σήμερα, καθώς οι βαθμοί Κελσίου (°C) παραμένουν η πλέον διαδεδομένη μονάδα μέτρησης της θερμοκρασίας...
Πρώτα χρόνια και καριέρα
Ο Άντερς Κέλσιους γεννιέται στην Ουψάλα της Σουηδίας στις 27 Νοεμβρίου 1701 μέσα σε οικογένεια με μακρά παράδοση στις φυσικές επιστήμες: ο πατέρας του, Νιλς Κέλσιος, ήταν καθηγητής αστρονομίας στο περίφημο τοπικό πανεπιστήμιο, ενώ ο παππούς του και άλλοι συγγενείς ήταν όλοι τους μαθηματικοί, αστρονόμοι και φυσικοί.
Μέσα στο ευνοϊκό αυτό πλαίσιο για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του, ο Κέλσιος μεγαλώνει στη φιλελεύθερη λουθηρανική οικογένεια και μορφώνεται στο σπίτι από εξέχοντες δασκάλους και καθηγητές της σουηδικής πόλης. Ήδη από νεαρή ηλικία επιδεικνύει την ιδιαίτερη κλίση του στα μαθηματικά και αποφασίζει να ακολουθήσει καριέρα αστρονόμου, κατά τα παραδοσιακά οικογενειακά πρότυπα.
Φοιτεί λοιπόν στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλας, έχοντας τον πατέρα του καθηγητή, τον οποίο μάλιστα θα προλάβει στο διδακτικό προσωπικό του ιδρύματος όταν το 1730 γίνει κι εκείνος με τη σειρά του καθηγητής αστρονομίας!
Περιηγήσεις και επιστημονικές περιπέτειες
Ο νεαρός καθηγητής έβαλε αμέσως στο στόχαστρο την έλλειψη αστεροσκοπείου στην Ουψάλα, απαραίτητο για σοβαρού τύπου επιστημονική έρευνα, και αποφάσισε να χτίσει το δικό του. Τα επόμενα χρόνια είναι αφιερωμένα στην προσπάθεια αυτή.
Αφού περιηγήθηκε λοιπόν σε όλα τα μεγάλα και ονομαστά αστεροσκοπεία της Ευρώπης για τα επόμενα 4 χρόνια (1732-1735), με τη «μεγάλη περιοδεία» του -όπως έμεινε γνωστή- να τον φέρνει στην Αγγλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και σε επαφή με τα μεγαλύτερα αστρονομικά μυαλά του καιρού, επιστρέφοντας στη Σουηδία μπλέχτηκε ενεργά στην ξακουστή περιπέτεια της εποχής για το πραγματικό σχήμα της Γης.
Άγγλοι και γάλλοι αστρονόμοι του 18ου αιώνα έριζαν για το σχήμα του πλανήτη μας και στην προσπάθειά τους να λύσουν τη διαμάχη αποφάσισαν να στείλουν δύο ομάδες στις εσχατιές του κόσμου για να υπολογίσουν με ακρίβεια το μήκος τυχαίου μεσημβρινού. Ο γάλλος Pierre Louis de Maupertuis ηγήθηκε της αποστολής στον Βορρά (ενώ αντίστοιχη αποστολή ξεκίνησε για το Περού), που θα τον φέρει στη Λαπωνία φυσικά, και ο Κέλσιος προσχώρησε στην ομάδα του ως προσωπικός βοηθός του.
Κι έτσι από το 1736-1737 θα βρεθεί στο βορειότερο τμήμα του Σουηδίας, σε μια πρωτοποριακή επιτόπια έρευνα που θα αποδείκνυε λίγο αργότερα (1744), όταν συλλέχθηκαν τα δεδομένα και από τις δύο αποστολές, ότι ο Νεύτωνας είχε δίκιο όταν θεώρησε το σχήμα του πλανήτη μας ελλειψοειδές και όχι σφαιρικό, ελαφρά πεπλατυσμένο στους πόλους δηλαδή!
Η συμμετοχή του Κελσίου στην περίφημη επιστημονική αποστολή του 18ου αιώνα τον κάνει γνωστότατο στους επιστημονικούς κύκλους της Σουηδίας, φήμη που θα έπαιζε σαφώς τον ρόλο της στην προσπάθειά του να πείσει τις Αρχές της χώρας να χρηματοδοτήσουν το έργο ζωής του, το Αστεροσκοπείο της Ουψάλα.
Παράλληλα με τα καθηγητικά καθήκοντα και την εκστρατεία του για την ανέγερση του αστρονομικού παρατηρητηρίου, ο Κέλσιος ασχολήθηκε και με άλλα αστρονομικά προβλήματα του καιρού: θεωρείται ένας από τους πρώτους επιστήμονες που παρατήρησαν και ανέλυσαν τις αλλαγές στο μαγνητικό πεδίο της Γης κατά τη διάρκεια του Βορείου Σέλατος (Aurora Borealis), ενώ καινοτόμα ήταν η δουλειά του και στον υπολογισμό της φωτεινότητας των άστρων με τη βοήθεια οργάνων παρατήρησης και εργαλείων μέτρησης (και όχι με γυμνό μάτι, κοινό τόπο του καιρού).
Ο Κέλσιος ασχολήθηκε επίσης με γεωγραφικές μετρήσεις και μετεωρολογικές παρατηρήσεις, παράλληλα με την αστρονομική δουλειά του. Και μάλιστα πολλές από τις γεωγραφικές συντεταγμένες που καθόρισε περιλήφθηκαν στον γενικό χάρτη της Σουηδίας!
Ο διαπρεπής κύριος καθηγητής με τις τόσες πλέον επιστημονικές δάφνες στο ενεργητικό του πείθει λοιπόν κάποια στιγμή τους αξιωματούχους της Ουψάλα να αποδεσμεύσουν τα απαραίτητα κονδύλια για την ανέγερση του πρώτου αστεροσκοπείου της Σουηδίας!
Το 1741 το αστεροσκοπείο της Ουψάλα είναι γεγονός, με τον Κέλσιο να αναλαμβάνει τη διεύθυνσή του και να το μετατρέπει σε ένα από τα πλέον αξιόπιστα και πρωτοποριακά της Ευρώπης: η πλούσια συλλογή οργάνων που είχε αποκτήσει στην εκτεταμένη περίοδο περιήγησής του στα ευρωπαϊκά αστεροσκοπεία έφτασε για να εφοδιάσει το παρατηρητήριο με την απαραίτητη τεχνολογία αιχμής του καιρού. Το μεγάλο του όνειρο είχε πραγματοποιηθεί...
Η γέννηση της Κλίμακας Κελσίου
Σε μια περίεργη τροπή της μοίρας, ο Κέλσιος έμελλε ωστόσο να μείνει γνωστός όχι τόσο για τα αστρονομικά του επιτεύγματα όσο κυρίως για τη δημιουργία της ομώνυμης κλίμακας μέτρησης της θερμοκρασίας!
Και ήταν ακριβώς στο Αστεροσκοπείο της Ουψάλα, στο οποίο ο Κέλσιος περνούσε πλέον όλο τον ελεύθερο χρόνο του, που θα γεννιόταν η μονάδα μέτρησης της θερμοκρασίας «βαθμοί Κελσίου» και το αντίστοιχο θερμόμετρο φυσικά του σουηδού πρωτεργάτη: ήταν ως βοήθημα στις εμπειρικές μετεωρολογικές του παρατηρήσεις που κατασκεύασε το περίφημο σήμερα εκατονταβαθμιαίο θερμόμετρό του, θέτοντας στο «0» το σημείο βρασμού του νερού και στο «100» το σημείο πήξης του (υπό κανονικές συνθήκες ατμοσφαιρικής πίεσης).
Χάρη στη σοφιστικέ επεξεργασία των μετρήσιμων μεγεθών αλλά και την ακριβέστερη μέθοδο υπολογισμού της θερμοκρασίας, η μέθοδος Κελσίου θεωρήθηκε από την αρχή καλύτερη από τις υπάρχουσες, ακόμα και από την περίφημη τεχνική του Ντάνιελ Γκάμπριελ Φαρενάιτ!
Ο Κέλσιος παρουσίασε τη μέθοδό του στη Βασιλική Ακαδημία Επιστημών της Σουηδίας το 1742, μέλος της οποίας διατελούσε ο πατέρας του, αφήνοντας άπαντες με το στόμα ανοιχτό. Έναν χρόνο μετά τον θάνατό του, ο άλλος διαπρεπής σουηδός φυσιοδίφης και πανεπιστήμων Κάρολος Λιναίος αντέστρεψε την Κλίμακα Κελσίου (το «0» για τη μετατροπή του νερού σε πάγο και το «100» για τον βρασμό του), χαρίζοντας έτσι στην ανθρωπότητα μια αποτελεσματικότατη μέθοδο μέτρησης της θερμοκρασίας που ισχύει μέχρι και σήμερα...
Τελευταία χρόνια και θάνατος
Κορυφαίο πια όνομα στον επιστημονικό κόσμο της Σουηδίας, ο Κέλσιος εκλέχθηκε γραμματέας της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών της Σουηδίας, θέση που κράτησε μέχρι τον πρόωρο θάνατό του δύο μόλις χρόνια μετά τη δημιουργία της κλίμακάς του, το 1744. Ήταν μόλις 43 ετών όταν έφυγε από τη ζωή, χτυπημένος από φυματίωση.
Ο Κέλσιος, θαυμαστής του Γρηγοριανού Ημερολογίου, προώθησε επίσης τη διάδοσή του στη Σουηδία, κάτι που ευτύχησε να γίνει γεγονός το 1753, 9 χρόνια μετά τον θάνατό του. Παράλληλα, έγραψε εκλαϊκευμένα εγχειρίδια επιστήμης, σχολικά βοηθήματα αριθμητικής, ακόμα και ποιήματα, αν και στην αστρονομία ήταν που άφησε τη μεγαλύτερη σφραγίδα του (περισσότερες από 20 πραγματείες και δοκίμια), παρά το γεγονός ότι μνημονεύεται για τη μέθοδο υπολογισμού της θερμοκρασίας.
Προς τιμή του, πέρα από την ομώνυμη Κλίμακα Κελσίου, ένας κρατήρας στη Σελήνη έχει πάρει το όνομά του...
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου