Ο ενωτικός πρόεδρος της Γερμανίας Βίλι Μπραντ
Ο «καγκελάριος της ειρήνης» που τιμήθηκε με Νόμπελ
Ο αντιναζιστής και αντιστασιακός Βίλι Μπραντ ήρθε στον κόσμο για να ενώσει τις αντιθέσεις, να φέρει κοντά τα άκρα και να οικοδομήσει έναν κόσμο ανοχής, αλληλεγγύης και ανθρωπιάς.Εμπνευστής της περίφημης «Οστπολιτίκ» («ανατολικής πολιτικής»), ο Μπραντ θέλησε την ευρύτατη επαναπροσέγγιση και την εξομάλυνση των σχέσεων της Δύσης με τις χώρες του ανατολικού μπλοκ και κυρίως της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, καταμεσής μάλιστα του ψυχροπολεμικού κλίματος της εποχής.
Το μεγαλόπνοο όραμα αλλά και οι στρατηγικές του επιλογές σφυρηλάτησαν την οικοδόμηση γεφυρών συνάντησης μεταξύ των δύο κόσμων, οδηγώντας αργότερα στην επανένωση των δύο Γερμανίων, κάνοντας το διαβόητο Τείχος του Βερολίνου να φαντάζει πια απολειφάδι παλιότερων εποχών.
Ο σοσιαλδημοκράτης Βίλι Μπραντ, που κυβέρνησε την τότε Δυτική Γερμανία από το 1969-1974, άλλαξε ριζικά το πρόσωπο της Γερμανίας, παραμένοντας ένας από τους φάρους της ευρωπαϊκής οικοδόμησης αλλά και της σύγχρονης ιστορίας, καθώς αντιτάχθηκε σθεναρά στη διχοτομημένη Γηραιά Ήπειρο προσπαθώντας να φέρει κοντά τα δύο στρατόπεδα. Ποιος μπορεί εξάλλου να ξεχάσει τη γονυκλισία του καγκελάριου στο μνημείο του γκέτο της Βαρσοβίας;
Ο πολιτικός ρεαλισμός και το οικουμενικό του όραμα θα τον φέρουν να υπογράψει το περίφημο σύμφωνο «μη επιθετικότητας» με τη Σοβιετική Ένωση, εγκαινιάζοντας έτσι μια νέα εποχή στις ταραγμένες σχέσεις Δύσης και Παραπετάσματος: με τον Μπραντ στο τιμόνι της, η Δυτική Γερμανία θα γινόταν η πρώτη χώρα που θα επιχειρούσε ανοίγματα σε κράτη ερμητικά προσδεδεμένα στο «κόκκινο» άρμα.
Η ενωτική του ρητορεία και ο αγώνας για την οικοδόμηση μιας ενιαίας Γερμανίας, μιας ενιαίας Ευρώπης, δεν θα μπορούσε να μην τιμηθεί με Νόμπελ Ειρήνης...
Πρώτα δύσκολα χρόνια
Ο Βίλι Μπραντ γεννιέται ως Χέρμπερτ Ερνστ Καρλ Φραμ στις 18 Δεκεμβρίου 1913 σε γερμανική πολίχνη κοντά στη Βόνη, ως γιος ανύπαντρης μητέρας. Τον πατέρα του δεν θα τον γνωρίσει ποτέ, ενώ από τρυφερή ηλικία ρίχνεται στη δουλειά για να συμβάλει στο πενιχρό οικογενειακό εισόδημα.
Αφού κάνει αρκετές δουλειές του ποδαριού, καταφέρνει να περάσει τις εισαγωγικές εξετάσεις για το πανεπιστήμιο το 1932, δουλεύοντας ταυτοχρόνως σε ναυτιλιακή εταιρία. Ο νεαρός Χέρμπερτ ήταν ήδη μέλος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD) από το 1930, αναλαμβάνοντας αμέσως πολιτική δράση στον πρώτο του αυτό φοιτητικό χρόνο.
Κι αυτό γιατί το 1933, χρησιμοποιώντας τις διασυνδέσεις του ως ναυτιλιακός πράκτορας, εγκαταλείπει τη Γερμανία για να γλιτώσει από τη ναζιστική λαίλαπα και την Γκεστάπο, που τον είχε βάλει στο στόχαστρο. Το σκάει λοιπόν για τη Νορβηγία και υιοθετεί το ψευδώνυμο «Βίλι Μπραντ» για να παραμείνει αθέατος στους ναζιστές πράκτορες.
Την επόμενη χρονιά, θα βρεθεί να εργάζεται ως δημοσιογράφος στο Όσλο και ανταποκριτής (στην Ισπανία κυρίως), αναλαμβάνοντας εκ νέου πολιτική δράση και οργανώνοντας το κίνημα αντίστασης των εξόριστων γερμανών σοσιαλιστών εναντίον του Χίτλερ. Όταν η ναζιστική μπότα πάτησε και τη Νορβηγία, ο Βίλι Μπραντ συλλαμβάνεται αρχικά από τις δυνάμεις κατοχής, δεν αναγνωρίζεται όμως και απελευθερώνεται. Τότε το σκάει για τη Σουηδία, όπου και παρέμεινε καθ' όλη τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου...
Το τρίμηνο μάλιστα Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 1936, ο Βίλι Μπραντ επέστρεψε στη γενέτειρά του ως νορβηγός σπουδαστής (με ψευδώνυμο Gunnar Gaasland) για να παντρευτεί την Gertrud Meyer, σε έναν λευκό γάμο με μοναδικό σκοπό να τη γλιτώσει από την απέλαση...
Επιστροφή στη Γερμανία και δημαρχιακός θώκος
Μετά τον πόλεμο, ο Βίλι Μπραντ επιστρέφει στη Γερμανία (τέλη του 1946), ως νορβηγός πλέον υπήκοος, και δουλεύει ως εκπρόσωπος Τύπου για λογαριασμό της νορβηγικής αποστολής στο Βερολίνο.
Η προβεβλημένη θέση του στη νορβηγική κυβέρνηση τον ωθεί να ασχοληθεί και πάλι με την πολιτική ζωή της Γερμανίας, αποκτώντας πίσω τη γερμανική υπηκοότητα που του είχε στερήσει το ναζιστικό καθεστώς ήδη από το 1938: το 1948 προσχωρεί στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD), υιοθετώντας πια επισήμως το «Βίλι Μπραντ» ως όνομά του.
Αφού υπηρετήσει για βραχύβιο διάστημα ως εκπρόσωπος στο Βερολίνο της εκτελεστικής επιτροπής του SPD, την επομένη κιόλας χρονιά εκλέγεται μέλος της ομοσπονδιακής Βουλής της Δυτικής Γερμανίας (1949)!
Η καθοριστική στιγμή στην πολιτική του σταδιοδρομία θα σημειωθεί 8 χρόνια αργότερα, όταν θα εκλεγεί δήμαρχος του πολύπαθου Δυτικού Βερολίνου (1957-66), μια θέση που θα του φέρει παγκόσμια φήμη. Στα επιτεύγματά του της εποχής συμπεριλαμβάνεται σαφώς η στάση που κράτησε κατά τη λεγόμενη «κρίση του Βερολίνου» (1958-1962) και ιδιαίτερα τον Αύγουστο του 1961, όταν και έλαβε χώρα ένα από τα πλέον κωμικοτραγικά κεφάλαια της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας: η ανέγερση του Τείχους του Βερολίνου.
Το ανερχόμενο μέλος του SDP καταφέρνει να αποτρέψει τους συμμάχους της Δυτικής Γερμανίας από μια στρατιωτική επέμβαση, η οποία και θα οδηγούσε την Ευρώπη σε ένα νέο αιματοκύλισμα.
Η πολιτική τόλμη και η συμβιβαστική του ρητορεία με τη Σοβιετική Ένωση αποκλιμακώνουν το κλίμα που μύριζε μπαρούτι, όσο βέβαια ήταν αυτό δυνατό μέσα στις ψυχροπολεμικές εντάσεις της περιόδου...
Καγκελάριος της Δυτικής Γερμανίας
Το 1961, ο Βίλι Μπραντ εκλέγεται πρόεδρος του SPD και κατεβαίνει ως υποψήφιος για την καγκελαρία της χώρας τόσο την ίδια χρονιά όσο και το 1965, αν και ανεπιτυχώς. Το 1966 ωστόσο υπηρετεί ως υπουργός Εξωτερικών και αντιπρόεδρος στην κυβέρνηση συνασπισμού μεταξύ σοσιαλιστών και χριστιανοδημοκρατών (CDU), αυξάνοντας μεμιάς το λαϊκό έρεισμα του σχηματισμού του.
Κι έτσι στις ομοσπονδιακές εκλογές του 1969 καταφέρνει να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού με μικρότερα κόμματα (και κυρίως τους Φιλελεύθερους), περιορίζοντας το μέχρι τότε παντοδύναμο και συντηρητικό CDU στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ήταν ο πρώτος σοσιαλιστής καγκελάριος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας!
Ο Βίλι Μπραντ είχε πια τη δυνατότητα να εφαρμόσει απερίσπαστα την περίφημη πολιτική προσέγγισης με τις χώρες του ανατολικού μπλοκ, την «Οστπολιτίκ» του, επηρεάζοντας άμεσα τη διεθνή πολιτική σκηνή. Μέσα από τις απόπειρες ανοίγματος προς τα ανατολικά επήλθε σταδιακά η ύφεση στις ευρωπαϊκές σχέσεις και στο ψυχροπολεμικό κλίμα Ανατολής-Δύσης, με τον Μπραντ να δίνει έμφαση στην εξωτερική πολιτική της Δυτικής Γερμανίας.
Δηλωτική της ενωτικής του στάσης, η επίσκεψή του στη Βαρσοβία στις 7 Δεκεμβρίου 1970, που αποτέλεσε σημείο καμπής για την εξομάλυνση των σχέσεων Γερμανίας-Πολωνίας: ο καγκελάριος γονατίζει μπροστά στο μνημείο για τους πεσόντες του γκέτο της Βαρσοβίας, εκφράζοντας ιδανικά τις προθέσεις της μεταπολεμικής Γερμανίας έναντι των γειτονικών της χωρών αλλά και την αναγνώριση της ναζιστικής θηριωδίας.
Η νέα σελίδα που χάραξε στις σχέσεις της Δυτικής Γερμανίας (αλλά και της Δύσης γενικότερα) με το ανατολικό μπλοκ, μέσα από την «αλλαγή μέσω της επαναπροσέγγισης», της βασικής συλλογιστικής της «Οστπολιτίκ» του, απαθανατίστηκε στη Συμφωνία της Βαρσοβίας, όπου ο Βίλι Μπραντ έσπασε το γερμανικό ταμπού αναγνωρίζοντας τα ανατολικά σύνορα της μεταπολεμικής Γερμανίας, όπως αυτά είχαν καθοριστεί από τις συμμαχικές δυνάμεις μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Το σύμφωνο που υπογράφει με τη Σοβιετική Ένωση τον Αύγουστο του 1970 για την αμοιβαία «μη επιθετικότητα» χαιρετίζεται ως ακρογωνιαίος λίθος για την προοδευτική εκτόνωση του ψυχροπολεμικού κλίματος, όπως εξάλλου κάνουν και η συνθήκη με την Πολωνία αλλά και οι τέσσερις συμφωνίες για το καθεστώς του Βερολίνου (Σεπτέμβριος 1971)...
Η ενωτική ματιά του οραματιστή καγκελάριου αναγνωρίζεται την επόμενη χρονιά παγκοσμίως, με την επιτροπή των Βραβείων Νόμπελ να τον τιμά με το Νόμπελ Ειρήνης το 1971.
Παρά το γεγονός ότι οι ακραίες φωνές της χώρας τον κατηγορούν για προδοσία (με το φρικαλέο σύνθημα «Brand an die Wand» - «Ο Μπραντ στον τοίχο»), όλοι αναγνωρίζουν τις διπλωματικές και εξισορροπητικές κινήσεις του. Στην Ερφούρτη της πρώην Ανατολικής Γερμανίας εξάλλου πραγματοποιήθηκε το 1970 η πρώτη συνάντηση ανάμεσα σε επικεφαλής κυβερνήσεων των δύο Γερμανιών: του Βίλι Μπραντ και του πρωθυπουργού της DDR Βίλι Στοφ. Το πλήθος επιδοκιμάζει μάλιστα τον δυτικογερμανό πολιτικό, εκθέτοντας ανεπανόρθωτα την ηγεσία του ανατολικού κρατιδίου...
Ο Βίλι Μπραντ έθεσε τα θεμέλια για την επαναπροσέγγιση Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας, αλλά και την επανένωση των δύο ευρωπαϊκών κόσμων. Προς την κατεύθυνση αυτή, δούλεψε ενεργά για την ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, χρησιμοποιώντας την επιρροή του για να κάμψει τις γαλλικές ενστάσεις στην επέκταση της ΕΟΚ. Και βέβαια, περισσότερο από κάθε άλλο πολιτικό, συνέβαλε στην περίληψη της Βρετανίας και άλλων χωρών στη μεγάλη ευρωπαϊκή ένωση.
Κι έτσι, έναν χρόνο μετά τη βράβευσή του με το Νομπέλ Ειρήνης, κέρδισε για δεύτερη φορά τις ομοσπονδιακές εκλογές, με ιδιαιτέρως διευρυμένη πλειοψηφία...
Παραίτηση και κατοπινά χρόνια
Ήταν τον Μάιο του 1974 όταν ο Βίλι Μπραντ θα παραιτηθεί αιφνιδίως από την καγκελαρία, όταν το όνομά του ενεπλάκη σε μια σκοτεινή υπόθεση κατασκοπείας: ο στενός σύμβουλός του Gunter Guillaume αποκαλύφθηκε ότι ήταν πράκτορας της Ανατολικής Γερμανίας.
Παρά το γεγονός ότι εγκατέλειψε άρον-άρον το τιμόνι της Δυτικής Γερμανίας, δεν έφυγε ποτέ από τη διεθνή πολιτική σκηνή: παρέμεινε πρόεδρος του SPD μέχρι το 1987, ενώ μέχρι το 1992 ήταν επικεφαλής της Σοσιαλιστικής Διεθνούς (θέση που κρατούσε από το 1976).
Και βέβαια από το 1979 ήταν επικεφαλής της περίβλεπτης διεθνούς Ανεξάρτητης Επιτροπής Εξωτερικών Θεμάτων που πήρε το όνομά του (Επιτροπή Μπραντ), μιας δεξαμενής σκέψης για τη μελέτη πολιτικών και ζητημάτων διεθνούς οικονομίας. Ταυτοχρόνως, ο Βίλι Μπραντ έγραψε πλήθος προσωπικών μαρτυριών και δοκιμίων, ανάμεσα στα οποία και τα απομνημονεύματά του.
Κι όταν έφυγε από τη ζωή, στις 8 Οκτωβρίου 1992, είχε ήδη ευτυχήσει να δει το τείχος της ευρωπαϊκής ντροπής να γκρεμίζεται. Δεν είναι εξάλλου καθόλου τυχαίο αυτό που λέγεται συχνά για τον Βίλι Μπραντ, ότι αν το φθινόπωρο του 1969 οι Δυτικογερμανοί δεν είχαν εκλέξει για καγκελάριο τον οραματιστή αυτό σοσιαλδημοκράτη πολιτικό, ίσως να υπήρχε ακόμη και σήμερα το τείχος μπροστά από την πύλη του Βρανδεμβούργου...
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου