Αχέρων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
| Αχέρων | |
|---|---|
 Το δυτικό πέρας της Χαράδρας του Αχέροντα |
|
 H σημερινή Γεωγραφία του Αχέροντα |
|
| Πηγές | όρος Τόμαρος στο Νομό Ιωαννίνων |
| Εκβολές | Ιόνιο Πέλαγος, στο χωριό Αμμουδιά του Νομού Πρεβέζης |
| Μήκος | 52 km |
| Υψόμετρο Πηγών | 1.986 m |
Ο Αχέρων είναι ποταμός της περιφέρειας Ηπείρου και διασχίζει τους Νομούς Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας και Πρεβέζης [1]. Οι πηγές του Αχέροντα είναι πολλές. Οι πρώτες πηγές του προέρχονται από τα χιόνια του όρους Τόμαρος στο Νομό Ιωαννίνων (μέγιστο υψόμετρο 1.986m), και οι άλλες πηγές του προέρχονται από τα όρη Σουλίου και τα όρη Παραμυθιάς Θεσπρωτίας. Σημαντικές πηγές είναι επίσης αυτές του χωριού Βουβοπόταμος κοντά στη Γλυκή. Ο Αχέρων εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος, στο χωριό Αμμουδιά του Νομού Πρεβέζης, όπου σχηματίζει Δέλτα από το οποίο διαμορφώνονται τα δύο κύρια έλη της περιοχής, το έλος της Σπλάντζας και της Βαλανιδορράχης. Ο Αχέρων λόγω της παράδοσης και της περιβαλλοντικής αξίας προσελκύει πλήθος επισκεπτών από τις πηγές έως και τις εκβολές του. Το μήκος του ανέρχεται στα 52 χιλιόμετρα ενώ από τα νερά του αρδεύονται περίπου 85.000 στρέμματα, εκ των οποίων 28.000 βρίσκονται στο Νομό Θεσπρωτίας και 57.000 στο Νομό Πρεβέζης. Εναλλακτικά ο Αχέροντας ήταν γνωστός και ως Μαυροπόταμος, Φαναριώτικος ή Καμαριώτικο ποτάμι.[2]
Ετυμολογία
- Αχέρων: Η ονομασία του ποταμού Αχέροντα προέρχεται από τη λέξη «άχος» που σημαίνει θλίψη αναφερόμενη στη θλίψη του θανάτου. Αχέρων είναι ο Ποταμός χωρίς χαρά, ο ποταμός της θλίψης[2] Μια άλλη άποψη λέει ότι προέρχεται από την αρχαία λέξη «αχός» (=ήχος, βουή, «ηχώ», «αχώ» = εκπέμπω ήχο) και το ρήμα «ρέω», άρα ο ποταμός με την δυνατή ροή[2].
- Πυριφλεγέθων = Είναι ο ποταμός που βγάζει φλόγες, ο πύρινος. Δεν είναι ξεκαθαρισμένο και ευρέως αποδεκτό ποιος ποταμός ήταν αυτός, ούτε σε ποιον παραπόταμο του Αχέροντα αντιστοιχεί σήμερα.[2]
- Κωκυτός = Ο Ποταμός του Θρήνου. Ονομάσθηκε έτσι από τους θρήνους και τα μοιρολόγια των επισκεπτών του Νεκρομαντείου. Ταυτίζεται με τον σημερινό Κωκκυτό ποταμό (βλέπε χάρτη). Λέγεται και Μαυροπόταμος. [2] Η εναλλακτική ονομασία του ποταμού Κωκκυτού ως Μαυροπόταμος αποδίδεται στο Δία που μαύρισε τα νερά του[2].
- Φαναριώτικος: Η ονομασία του Αχέροντα ως Φαναριώτικος προέρχεται από το Φανάρι (=φάρος) που υψωνόταν στο ακρωτήριο Χειμέριο, το οποίο βρίσκεται στις εκβολές του στην Αμμουδιά, προς καθοδήγηση των επισκεπτών στο Νεκρομαντείο.[2]
Μυθολογία
Ο Όμηρος στην «Οδύσσεια» αναφερόμενος στην κάθοδο του Οδυσσέα στον Άδη για να πληροφορηθεί από το μάντη Τειρεσία για την επιστροφή του στην Ιθάκη περιγράφει λεπτομερώς το σημείο συνάντησης του Αχέροντα με τον Πυριφλεγέθων και τον Κωκυτό:
… ἄραξ' ἐκεῖ τὸ πλοῖο σου στοῦ Ὠκεανοῦ τὴν ἄκρη,Αλλά και ο Σοφοκλής στην «Αντιγόνη» χρησιμοποιεί το όνομα Αχέρων ως μετωνυμία του Χάρου τη στιγμή που η Αντιγόνη οδεύει προς την τιμωρία του ηθικού της χρέους :
καὶ στοῦ Ἅδη κίνησε νὰ πᾶς τ' ἀραχνιασμένο σπίτι,
Ἐκεῖ ὁ Πυριφλεγέθοντας στοῦ Ἀχέροντα τὸ ρέμα
κυλιέται μὲ τὸν Κωκυτὸ ποὺ πέφτει ἀπὸ τὴ Στύγα,
κι ὁ βράχος ποὺ βαρύβροντα τὰ δυὸ ποτάμια σμίγουν…
— (κ’ ραψωδία)[4]
…ἀλλά μ᾽ ὁ παγκοίτας Ἅιδας ζῶσαν ἄγειΕπίσης το έργο του Λουκιανού «Νεκρικοί διάλογοι» όπου σατιρίζει κοινωνικά γεγονότα εμπνεόμενος από τη μεταφορά των νεκρών στον Άδη περιστρέφεται γύρω από τον Αχέροντα. Μεγάλος αριθμός ποιητών και συγγραφέων της αρχαίας ελληνικής παράδοσης αναφέρονται στον Αχέροντα καθώς, το όνομα του ποταμού ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με τη μετάβαση των νεκρών στην κοινωνία των ψυχών.
τὰν Ἀχέροντος
ἀκτάν,οὔθ᾽ὑμεναίων ἔγκληρον,οὔτ᾽ἐπινύμφειός
πώ μέ τις ὕμνος ὕμνησεν,ἀλλ᾽ Ἀχέροντι νυμφεύσω…
— (4ο επεισόδιο, Α σύστημα, στροφή α)
Αχερουσία λίμνη
Η Αχερουσία λίμνη δεν υπάρχει πια. Αποστραγγίστηκε τη δεκαετία του 1960 από τη Βρετανική εταιρεία Boots Ltd. Η Αχερουσία είναι κατά τη μυθολογία η «χώρα του Άδη» (η σημερινή πεδιάδα του τ. Δήμου Φαναρίου). Πιάνει από το χωριό Χόικα μέχρι τη θάλασσα και από τη Χόικα μέχρι την Παραμυθιά (τα Ηλύσια πεδία – Λειμών των ασφοδέλων). Διασχίζεται από τον Αχέροντα ποταμό και τους παραποτάμους του Πυριφλεγέθοντα και Κωκυτό.[2] Ο Άδης είναι ο θεός και αρχηγός του «κάτω κόσμου» που εξουσίαζε τους νεκρούς. Ο Άδης ταυτίζονταν με τον Πλούτωνα και μόνο μια φορά ανέβηκε στον πάνω κόσμο, για να αρπάξει την Περσεφόνη. Εδώ στη λίμνη Αχερουσία, στον Αχέροντα ποταμό πίστευαν ότι υπάρχει μια από τις εισόδους για τον Άδη (Πύλες του Άδη). Ο Χάρων (γιος του Ερέβους και της Νύκτας) ήταν ο βαρκάρης που κουβαλούσε τις ψυχές των νεκρών στον Άδη και έπαιρνε τον οβολό που έβαζαν στα χείλη του νεκρού οι συγγενείς. Στο βάραθρο της Στύγας στεκόταν ο φύλακας Κέρβερος που ήταν τρικέφαλος σκύλος με ουρά λιονταριού που κατέληγε σε φίδι και τα μαλλιά του και το σώμα του ήταν γεμάτα φίδια (στα νομίσματα της Ελέας της Θεσπρωτίας βλέπουμε παραστάσεις του Κέρβερου).[5] Οι ψυχές παρουσιάζονταν στο δικαστήριο του Άδη (Άδης, Μίνωας, Ραδάμανθυς και Αιακός) που έκρινε τις πράξεις του νεκρού στη ζωή. Στην Οδύσσεια του Ομήρου, περιγράφεται η κάθοδος του Οδυσσέα στον κάτω κόσμο. Κατά τη μυθολογία, στον Άδη κατέβηκαν και οι: Ορφέας, βασιλιάς της Θράκης για να φέρει πίσω τη γυναίκα του Ευρυδίκη, ο Ηρακλής, ο Θησέας, κ.α. Ο Λουκιανός, σατιρικός συγγραφέας, στους «νεκρικούς διαλόγους» που έγραψε, περιγράφει παραστατικά τα της εισόδου των νεκρών στον Άδη. Χάρων: «Απόδος ω τρισκατάρατε τα πορθμεία» Νεκρός: «Ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος…»[6].
Γεωγραφία του Αχέροντα Ποταμού
Όπως κάθε ποταμός, ο Αχέρων έχει το κύριο τμήμα του και τους παραποτάμους. Το κύριο τμήμα του Αχέροντα, για πρακτικούς και εκπαιδευτικούς λόγους, ταξινομήθηκε το έτος 1992 από τον τοπικό ερευνητή Χαράλαμπο Γκούβα, επικεφαλής της ομάδας που διέσχισε για πρώτη φορά τη χαράδρα του Αχέροντα, σε έξι τμήματα [7], και [8]. Το μεγαλύτερο τμήμα του Αχέροντα ανήκει στο Νομό Πρέβεζας [9]. Οι παραπόταμοι του Aχέροντα εκπορεύονται από τους Νομούς Θεσπρωτίας και τον Ιωαννίνων. Σε μια μεγάλη διαδρομή αποτελεί το φυσικό όριο μεταξύ του Ν.Πρέβεζας - Ν. Θεσπρωτίας και Ν.Πρέβεζας - Ν. Ιωαννίνων.[10]. Ο Αχέρων ποταμός δέχεται τα νερά του Πυριφλεγέθοντα, του Κωκκυτού, και του Βωβού ποταμού. Η λίμνη Αχερουσία αποστραγγίστηκε μεταπολεμικά από την Βρετανική εταιρεία Boots Ltd και ένα περίπλοκο δίκτυο αρδευτικών καναλιών διασχίζει τον κάμπο του Μεσοπόταμου και της Αμμουδιάς, κάνοντας δύσκολη σήμερα μια αντικειμενική γεωγραφική περιγραφή του ποταμού. Κατά την άποψη του εξερευνητή της περιοχής Χ.Γκούβα, κάθε προσπάθεια γεωγραφικής ταυτοποίησης των αναγραφόμενων από τον Ομηρο με τη σημερινή γεωγραφία της περιοχής θα καταλήξει σε αποτυχία και άσκοπες διαφωνίες.[11]. Γιά παράδειγμα, ο Ομηρος περιγράφει ως λίαν θορυβώδη τη συμβολή των τριών ποταμών κοντά στο Νεκρομαντείο λέγοντας "Ενθα μέν εις Αχέροντα Πυριφλεγέθων τε ρέουσι Κώκυτος θ'ος δή Στυγός ύδατος έστιν απορρώξ πέτρη τε ξύνεσίς τε δύο ποταμών εριδούπων" [12]. H ελεύθερη μετάφραση του Ζήσιμου Σιδέρη λέει: "Και συ στον Άδη πήγαινε, τον καταραχνιασμένο, που μέσα στον Αχέροντα τρέχει ο Πυριφλογάτος, και ο Κωκυτός από τα νερά της Στύγας ξεκομμένος, και οι ποταμοί βροντόλαλα στον ίδιο βράχο σμίγουν" [13]. H σημερινή τουλάχιστον συμβολή των 3 αυτών ποταμών κοντά στο Νεκρομαντείο, κάθε άλλο παρά βροντόλαλη είναι. Είναι άκρως ήρεμη (πεδινό έδαφος). Αντιθέτως το Ομηρικό κείμενο παραπέμπει σε φαινόμενα που μάλλον στη Χαράδρα του Αχέροντα και στις Πηγές του Αχέροντα θα δούμε, στο χωριό Βουβοπόταμος, περιοχές που απέχουν τουλάχιστον 15Km. Από αυτό συνάγεται ότι ο Όμηρος μάλλον ουδέποτε επισκέφθηκε την περιοχή, αλλά απλώς έγραψε μαρτυρίες επισκεπτών, συγκεχυμένες γιά διαφορετικά μέρη [14].
Ο Πυριφλεγέθων ποταμός (=πύρινος ποταμός), κατά μία άποψη, μυθολογικά αντιστοιχεί με το λεγόμενο «Σουλιώτικο Ρέμα» (απεικονιζόμενο σε γκραβούρα του Laurembergio του 1653, [15]. Kατά μία άλλη άποψη «ο Πυριφλεγέθοντας (= θρακαναμμένος) είναι το ποτάμι του Καναλακίου, ο σημερινός Κάκαβας του οποίου τα νερά έπεφταν στον Αχέροντα και από εκεί στην Αχερουσία λίμνη. Το όνομα αποδίδεται σε φωτιές - σπινθήρες πού αναφέρονται μέσα στο ποτάμι. Οι φωτιές αυτές αποδίδονται σε πιθανές φωσφορούχες ουσίες πού έκαναν τα ξύλα δένδρων να σπινθηρίζουν» [16]. Κατά δεύτερη άποψη, το όνομα αποδίδεται στην πίστη των αρχαίων Ελλήνων ότι το όνομα Πυριφλεγέθων -λόγω του κρότου στη συμβολή- προέρχεται από το «πύρ» των εγκάτων της γής. Τέλος κατά άλλη άποψη της Ελενας Παλάσκα και Λάζαρου Συνέσιου η οποία αναγράφεται στο επίσημο τουριστικό οδηγό της Νομαρχίας Πρέβεζας, "ο Πυριφλεγέθων ποταμός ταυτίζεται με τον Βουβοπόταμο (Βωβός Ποταμός)"[17].
Ο Κωκυτός (θρήνος, ποταμός του πένθους), ονομάσθηκε έτσι από τους θρήνους και τα μοιρολόγια των επισκεπτών του Νεκρομαντείου[18]. Είναι το ποτάμι της Παραμυθιάς, ο Σελλήεντας των αρχαίων και εκβάλει στον Αχέροντα μετά το Νεκρομαντείο[19].Κατά μία άποψη, ο Κωκκυτός ταυτίζεται με τον Μαυροπόταμο (Μαύρο ποταμό)[20].
Η Στύξ (γενική: της Στυγός), αποτελεί αρχαίο συμβολισμό του παγωμένου νερού, χωρίς συγκεκριμένη γεωγραφική χωροταξία. Αναφέρεται στην Ομήρου Οδύσσεια λ.57 και Ιλιάδα 41-51. Κατά μία άποψη, είναι το πλατύ μεγάλο και βαθύ βάραθρο «Σταγοί» (σταγός= στέρνα στα Αρβανίτικα) επί του λόφου Ερημίτης βορειοδυτικά του χωριού Μεσοπόταμος Πρέβεζας [21]. Κατά άλλη άποψη όμως, τα «Ύδατα της Στυγός» , ή ο «Καταρράκτης της Στύγας» γκρεμίζεται από μια μικρής παροχής αλλά μόνιμη πηγή που βγαίνει στις νότιες πλαγιές της Νερραϊδορράχης των Αροανείων ορέων (Χελμός) στην περιοχή των Καλαβρύτων της Πελοπονήσου. Έχει ύψος 150 μέτρα περίπου και στη βάση του ανοίγεται μια μικρή σπηλιά, η είσοδος του Αδη για τους αρχαίους [22].
Η Ροή του ποταμού Αχέροντα σήμερα
Οπως αναφέραμε πιό πάνω, ουδεμία σχέση έχει η σημερινή γεωγραφία του Αχέροντα με αυτήν της αρχαιότητας, αλλά ακόμη και με χάρτες πριν το 1950. Τα πάντα άλλαξαν, μετά την αποξήρανση της λίμνης Αχερουσίας από την Βρεττανική εταιρεία Boots Ltd το 1960-1965. Με βάση την εμπειρία των διασχίσεων της Χαράδρας του Αχέροντα (ΕΟΣ Πρέβεζας, 1992, 1994), την τοπική γεωγραφική μελέτη, την πλεύση του πλωτού τμήματος με Kayak (Χ.Γκούβας και Χ.Μπατσούλης, 1997) και τον Χάρτη της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού (1971) ο Αχέρων ποταμός ταξινομήθηκε από τον Χαράλαμπο Γκούβα (επικεφαλής της ομάδας διάσχισης του 1994) σε έξι τμήματα τα οποία και περιγράφονται κατωτέρω (βλέπε χάρτη):
- 1ο τμήμα (Α): Τροφοδοτικό (ορεινό τμήμα), όρους Τόμαρος
- 2ο τμήμα (Β): Αρχικό τμήμα, λόφων Νομού Ιωαννίνων και Πρέβεζας
- 3ο τμήμα (Γ, ή C): Μυθολογικό τμήμα: «Στενά του Αχέροντα», ή «Χαράδρα του Αχέροντα» ή τουριστικές «Πύλες του Άδη»
- 4ο τμήμα (Δ, ή D): Ιστορικό τμήμα: «Σκάλα Τζαβέλαινας» , Σουλιώτικο Ρέμα, πρόσβαση προς το Σούλι
- 5ο τμήμα (Ε): Αρδευτικό τμήμα με τον λόφο Ξυλόκαστρο και το «Νεκρομαντείο του Αχέροντα», Μεσοπόταμος
- 6ο τμήμα (ΣΤ, ή F): Τουριστικό Τμήμα: «Εκβολές Αχέροντα», ή «Δέλτα του Αχέροντα» ή «Δάσος της Περσεφόνης».[23]
Το Ορεινό τμήμα του Αχέροντα
Ο βασικός Αχέρων σχηματίζεται αρχικά από δύο παραπόταμους - χειμάρρους, με λιγοστό νερό το καλοκαίρι αλλά άφθονο το χειμώνα. Ο ένας παραπόταμος ξεκινά από τα Όρη Σουλίου (χωριά Καταμάχη, Ζωτικό, Μπεστιά, Σιστρούνι, κλπ), ο άλλος δε χείμαρρος από τη βάση του όρους Τόμαρος (χωριά Λίπα, Αχλαδέα, Βαρυάδες, κλπ). Οι δυο παραπόταμοι ενώνονται στο χωριό Πολυστάφυλο (300 κάτοικοι) και δημιουργούν τον κύριο κορμό του Αχέροντα. Το μήκος των δύο παραποτάμων υπολογίζεται στα 7-10 χλμ. [24] Στη συνέχεια ο ποταμός ρέει μέσα σε μια κοιλάδα με την ονομασία «Λάκκα Σούλι», με όρια από το χωριό Πολυστάφυλο Πρέβεζας έως τη γέφυρα του χωριού Σερζιανά στά σύνορα Ν. Πρέβεζας και Ιωαννίνων. Η κοιλάδα «Λάκκα Σούλι» περιλαμβάνεται μεταξύ των ορεινών συγκροτημάτων «Όρη Σουλίου» και «Θεσπρωτικά όρη». Στο κομμάτι αυτό του Αχέροντα είναι δυνατή η πεζοπορία χωρίς τεχνικές δυσκολίες.[25]Τα Στενά του Αχέροντα (Χαράδρα)
Σε απόσταση 100-200 μέτρων από την γέφυρα των Σερζιανών, το ανάγλυφο του Αχέροντα γίνεται εντονότερο και ο ποταμός εισέρχεται στην περιοχή δέους, των Στενών του Αχέροντα (Χαράδρα). Σε αρκετά τμήματα του ποταμού, εκεί που η ροή του είναι ομαλή, σχηματίζονται νερόλακκοι και μικρές λίμνες, τόποι ιδανικοί για τη διαβίωση πολλών αμφιβίων και ψαριών. Σε άλλες πλευρές, ο ποταμός κυλά ορμητικά μέσα από κατακόρυφους και ψηλούς βράχους. Aρκετές φορές το ύψος τους ξεπερνά τα 100 μέτρα, ενώ το πλάτος του ποταμού στα σημεία αυτά φτάνει τα δύο μέτρα. Σε μερικά πάλι σημεία, η επιφανειακή ροή του νερού είναι μικρότερη, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.[26] Η «Χαράδρα του Αχέροντα» είναι το πλέον επικίνδυνο τμήμα του Αχέροντα ποταμού. Αρχίζει από την τσιμεντένια γέφυρα των Σερζιανών Ιωαννίνων και καταλήγει στους καταρράκτες στη γέφυρα της «Σκάλας Τζαβέλαινας», όπου αφ' ενός μεν χύνεται ο ομηρικός ποταμός Πυριφλεγέθων (ή Σουλιώτικο ρέμα) και αφ’ετέρου υπάρχει μονοπάτι που οδηγεί στο Σούλι (χωριό Σαμονίδα) σε 3-4 ώρες [27]. Οι στρατιωτικοί χάρτες ονομάζουν τον παραπόταμο αυτό «Σουλιώτικο ρέμα», σε άλλα δε έντυπα αναφέρεται και σαν ως "Τσαγγαριώτικο ρέμα" και ως «ρέμα του Ντάλα», από το όνομα του ιδιοκτήτη κάποιου μύλου πού υπήρχε εκεί. Στο τμήμα αυτό του ποταμού υπάρχει εναλλαγή μορφολογίας με σημεία πού είναι για βάδιση και άλλα πού έχουν βάθος πάνω από 3 μ. Ως εκ τούτου απαιτείται ειδικός εξοπλισμός διάσχισης (ισοθερμική στολή και σωσίβιο γιλέκο).[28] Ο όρος «Πύλες του Άδη» είναι Μυθολογικός και αρχαιολογικός, και αφορά σαφώς τις τρεις σιδερόφρακτες πύλες του Αρχαίου Νεκρομαντείου του Αχέροντα, που βρίσκεται στο λόφο Ξυλόκαστρο στο χωριό Μεσοπόταμος του τ. Δήμου Φαναρίου Πρέβεζας[29] και [30] Όμως, το έτος 1992, o τοπικός ερευνητής X. Γκούβας χρησιμοποίησε τον ίδιο όρο «Πύλες του Άδη» για να δώσει έμφαση στο μεγαλείο των «Στενών του Αχέροντα» (Χαράδρα) μεταξύ Σερζιανών και Γλυκής. Έτσι ο όρος διαδόθηκε ευρέως σε χρήση και σε λίγα χρόνια επεκτάθηκε η χρήση του σε διαφημιστικά έντυπα, σε πινακίδες και σε επίσημα έγγραφα Δήμων και Νομαρχίας. Ειδικότερα στην πρώτη δημοσίευση [31] οι επονομαζόμενες «Πύλες του Άδη» (συμβατικά ονομαζόμενες Πύλες Γ’ και Πύλες Β’) απεκλήθησαν τα στενά περάσματα τα σχηματισμένα από κάθετες πλάκες βράχων, ύψους τουλάχιστον 100-200 μέτρων και πλωτού πλάτους μόλις 2 μέτρων. Τα στενά αυτά, εικάζεται ότι οι αρχαίοι φοβούνταν ή αδυνατούσαν να περάσουν[32] και προκαλούσαν δέος. Μέχρι το έτος 1992 ουδεμία δημοσίευση υπήρχε διεθνώς, γιά την Χαράδρα του Αχέροντα. Η Αρχαία Ελληνική γραμματεία πουθενά δεν κάνει λόγο γιά τη Χαράδρα του Αχέροντα. Είναι προφανές ότι ουδέποτε είχε διασχισθεί από ανθρώπους. Η πρώτη πλήρης διάσχιση έγινε το καλοκαίρι του 1994[33]. O τέως Δήμος Λούρου, σήμερα Δήμος Πρέβεζας, οργανώνει κάθε χρόνο εκδηλώσεις με πολυάριθμους επισκέπτες σε αυτό το σημείο. Το συνολικό μήκος του τμήματος αυτού του Αχέροντα (Χαράδρα) είναι περίπου 10 χλμ και απαιτούνται 7-8 ώρες για τη διάσχισή του το καλοκαίρι. Πέραν της ένυδρης διάσχισης, από το έτος 2000 είναι εφικτή πλέον και η πεζοπορία κατά μήκος της Χαράδρας από το πλακόστρωτο μονοπάτι της εταιρείας ΕΤΑΝΑΜ ΑΕ [34].
Οι Πηγές του Αχέροντα στο Βουβοπόταμο
Προχωρώντας καθοδικά, το τμήμα αυτό αρχίζει από τή στροφή του ποταμού στην πέτρινη γέφυρα της «Σκάλας Τζαβέλαινας» και, περνώντας από τη θέση «Πηγές του Αχέροντα» 2 χλμ πριν τη Γλυκή, τελειώνει στη μεταλλική γέφυρα της Γλυκής Θεσπρωτίας. Είναι το πιο γνωστό ίσως τμήμα του Αχέροντα και μάλιστα τα πρώτα 1-2 χιλιόμετρά του τα έχουν βαδίσει πολλοί τουρίστες. Έχει τουριστικό ενδιαφέρον, γιατί περιέχει το πρώτο στενό πέρασμα («Πύλες Α’»), το οποίο διαφέρει από τα άλλα δύο στενά ως προς τη διάμετρο του εύρους και ως προς την αρχιτεκτονική διαμόρφωσης. Το συνολικό μήκος του τέταρτου τμήματος είναι περίπου 6 χλμ.[35] Καθοδικά, μετά την πέτρινη γέφυρα στη σκάλα Τζαβέλαινας βρίσκονται τα πρώτα στενά του Αχέροντα. Στη συνέχεια απαιτείται εναλλαγή βάδισης κολύμβησης και το μέγιστο βάθος υδάτων φτάνει τα 2,5μ. Η έξοδος του φαραγγιού βρίσκεται στη θέση «Πηγές του Αχέροντα». Οι «Πηγές του Αχέροντα» (νερό αναβλύζει από τη γη στη βάση μεγάλου βράχου) ανήκουν εκατέρωθεν στην κοινότητα Βουβοπόταμου Πρέβεζας [36] και [37]. Μετά τις πηγές ο Αχέρων σχηματίζει μαιάνδρους μήκους 2 χλμ σε μια μικρή κοιλάδα και καταλήγει στη Γλυκή Θεσπρωτίας. Τα επόμενα δύο χιλιόμετρα μετά τις «Πηγές του Αχέροντα» είναι βατά και προσφέρονται για απλή πεζοπορία. Η πλήρης καθοδική διάσχιση της χαράδρας του Αχέροντα προϋποθέτει ξεκίνημα από το Τρίκαστρο Πρέβεζας και κατάληξη στη Γλυκή. Είναι πολύ δύσκολη και διαρκεί 8-10 ώρες, απαιτεί δε εξοπλισμό και σημαντικές ικανότητες. [38] Εάν επιλεγεί πορεία ανοδικά προς το ρεύμα του Αχέροντα, είναι δυνατή η επιστροφή από το μονοπάτι πού οδηγεί στη σήραγγα της «Σκάλας Τζαβέλαινας» (σήραγγα του 1960, αποτυχημένη προσπάθεια διάνοιξης δρόμου προς το Σούλι). H «Σκάλα Τζαβέλαινας» είναι κλιμακωτό μονοπάτι, απόκρημνο σε μερικά σημεία το οποίο από τη σήραγγα του 1960 οδηγεί στο ποτάμι και από εκεί με παλιό γεφύρι περνά απέναντι προς το «μύλο του Ντάλλα» και από εκεί με ανοδικό μονοπάτι 3 ωρών οδηγεί στη Σαμονίδα (Σούλι). Το ΙΓΜΕ (Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών) Ηπείρου γράφει στο ειδικό ταξιδιωτικό έντυπο: "Οι Πηγές του Αχέροντα: Καρστική πηγή επαφής, η οποία αποστραγγίζει το καρστικό σύστημα των Ορέων παραμυθιάς. Η εκδήλωση του μετώπου των πηγών οφείλεται στήν εφίπευση των υδροπερατών ασβεστολίθων πάνω στά αδιαπέρατα αργιλοψαμμιτικά πετρώματα του φλύσχη, και της κατακόρυφης διάβρωσης των σχηματισμών αυτών από τον Αχέροντα ποταμό. Οι πηγές εμφανίζονται κυρίως από τη βόρεια όχθη του ποταμού σε ένα μέτωπο πλέον των 500m με παροχή που φτάνει τα 3m3/sec και θερμοκρασία 17C" [39]
Από τη Χαράδρα του Αχέροντα μέχρι το Νεκρομαντείο
Μετά τη Γλυκή, ακολουθεί ένα μεγαλύτερο τμήμα του ποταμού μήκους περίπου 12-14 χλμ που τελειώνει στη γέφυρα Μεσοπόταμου Πρέβεζας, στην Εθνική Οδό Πρέβεζας-Ηγουμενίτσας. Εδώ σε ένα λόφο βρίσκεται ντο Αρχαίο Νεκρομαντείο και η Αρχαία Εφύρα.[40] Χαρακτηριστικό είναι ότι κάθε χρόνο ο Αχέρων πλημμυρίζει και η περιοχή της γέφυρας στο Καστρί (περιοχή αρχαίας Πανδοσίας) αποκλείεται για 1-2 μέρες.[41] Το έτος 2005, μετά το τραγικό ατύχημα πνιγμού ενός δασκάλου με το μικρό παιδί του (το αυτοκίνητό τους παρασύρθηκε από τα νερά του ποταμού Αχέροντα) η επίσημη πολιτεία κατασκεύασε σε χρόνο ρεκόρ τη γέφυρα Αχέροντα στο Καστρί[42]. Το τμήμα αυτό του Αχέροντα ήταν μέχρι προ 20 ετών πλήρως πλωτό, μάλιστα υπάρχουν στο Καστρί και μεταλλικοί κρίκοι προσδέσεως των πλοιαρίων, αλλά λόγω της ανεξέλεγκτης βλάστησης δεν είναι πλωτό πλέον.
Το πλωτό τμήμα του Αχέροντα - Το δάσος της Περσεφόνης - Οι εκβολές του Αχέροντα
Μετά το Μεσοπόταμο, ακολουθεί ένα πιο πλατύ τμήμα του ποταμού που είναι πλωτό. Στο τέλος αυτού του τμήματος ο Αχέρων δέχεται τα ήρεμα νερά δύο παραποτάμων του, του Κωκυτού (λίγο μετά το Νεκρομαντείο) και του Βωβού στη συνέχεια (ή ίσως Πυριφλεγέθοντα), (Βωβός: εξ ου και το όνομα της κοινότητας Βουβοπόταμος). Στην περιοχή αυτή έχουν γίνει πολλά αποστραγγιστικά αρδευτικά έργα και η γεωγραφία του ποταμού είναι περίπλοκη. Λίγο πριν την Αμμουδιά εκβάλλει στή στροφή αριστερά, ένα μεγάλο αρδευτικό Κανάλι που μοιάζει με παραπόταμο και δημιουργεί γεωγραφική σύγχυση. Η ονομασία «Φανάρι» για τον ομώνυμο Δήμο, προέρχεται από το Μεγάλο Φάρο στήν Αμμουδιά (Χειμέριον Άκρον) και τα πολλά φανάρια πού ήταν παλαιότερα τοποθετημένα παραποταμίως για να καθοδηγούνται τη νύκτα τα πλοιάρια [43]. Στα πέντε τελευταία του χιλιόμετρα μέχρι τις εκβολές του ο ποταμός Αχέρων είναι πλωτός. Τέσσερις βαρκάρηδες κάνουν τουριστικές διαδρομές τους καλοκαιρινούς μήνες στόν Πλωτό Αχέροντα αλλά και στίς παραλίες του Ιονίου δίπλα, με έδρα την Αμμουδιά. Επίσης στο δέλτα του, γίνεται από το 2010 ξενάγηση με κανό-καγιάκ. Στο τελευταίο αυτό τμήμα υπάρχει μια παραποτάμια πεζοπορική διαδρομή 4 χλμ, δίπλα στο "Δάσος της Περσεφόνης". Στις εκβολές υπάρχει η θαλάσσια παραλία του χωριού Αμμουδιά, με αφθονία ψαροταβερνών και πολλά μικρά ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια.[44] .Οικολογία
Πρόγραμμα Natura 2000
Ο Αχέρων έχει χαρακτηριστεί περιοχή ιδιαίτερου κάλλους και πηγή σημαντικών πληροφοριών και γνώσεων στον τομέα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Τόσο τα στενά και οι εκβολές του Αχέροντα όσο και η ευρύτερη περιοχή ανήκουν στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων περιοχών φύση 2000 (Natura 2000) (κωδικός GR2140001). Συγκεκριμένα στην περιοχή υπάρχουν 699 είδη χλωρίδας εκ των οποίων τα 449 συναντώνται στο δέλτα και τα 250 στα στενά, ενώ στην περιοχή του Δέλτα υπάρχουν 19 τύποι οικότοπων. Ιδιαίτερα σημαντικές υγροτοπικές περιοχές αποτελούν επίσης το έλος της Αμμουδιάς και το έλος της Βαλανιδοράχης ενώ σημαντικός είναι και ο αριθμός των σπάνιων ειδών πανίδας της περιοχής. Αξιοσημείωτη στην κατηγορία των ψαριών είναι η ύπαρξη του γωβιού, ο οποίος συναντάται μόνο στον Αχέροντα.Σημαντικότεροι οικότοποι
- Αβαθείς κόλποι και κολπίσκοι συναντώνται στην περιοχή της Αμμουδιάς και στον κόλπο του Οδυσσέα, κυρίως στα αβαθή τμήματα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων
- Αλμυρά και υφάλμυρα έλη βρίσκονται στην περιοχή της Αμμουδιάς και της Βαλανιδορράχης
- Αλοφυτική βλάστηση και είδη λασπωδών και αμμωδών ζωνών παρατηρείται κυρίως σε εκτάσεις με αλατούχα νερά στο Δέλτα
- Βραχώδεις περιοχές συναντώνται στις εκβολές και την παραλιακή περιοχή γύρω από τις εκβολές
- Δάσος χαλεπίου πεύκης είναι το δάσος της Λούτσας
- Δρυοδάση καλύπτουν το 2% της έκτασης του Δέλτα
- Λόχμες των παραλιών με αρκεύθους είναι ο οικότοπος προτεραιότητας που καταλαμβάνει πολύ μικρή έκταση στον κόλπο της Βαλανιδορράχης και της Αμμουδιάς
- Παραποτάμια δάση συναντώνται στις όχθες των ποταμών Αχέροντα, Κωκυτού και Βουβοποτάμου
- Φρύγανα και μακία βρίσκονται στους λόφους της περιοχής του Δέλτα
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου