Ο μεσαιωνικός ηγεμόνας Καρλομάγνος

 

Ο βασιλιάς που ένωσε και εκχριστιάνισε τη Δυτική Ευρώπη!

Ο βασιλιάς Κάρολος ο Μέγας (Carolus Magnus) κυβέρνησε το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης από το 768-814 ως ηγεμόνας των Φράγκων.

Ανέλαβε την ιερή αποστολή να ενώσει τα γερμανικά φύλα σε ένα βασίλειο, μεταστρέφοντας τους υπηκόους του στον χριστιανισμό.

Στρατιωτική μεγαλοφυΐα και ικανότατος μονάρχης, θα περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της βασιλείας του στη μάχη, ενώ για την επίτευξη των σκοπών του ο πάπας Λέων Γ' θα τον έχριζε αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Και βέβαια στα χρόνια της βασιλείας του θα ενθάρρυνε έμπρακτα την ανάκαμψη των γραμμάτων και των τεχνών εγκαινιάζοντας μια περίοδο που θα έμενε γνωστή ως Καρολίγγεια Αναγέννηση.

Όταν πέθανε, το 814, η αυτοκρατορία του Καρλομάγνου περιελάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης, έχοντας διασφαλίσει ταυτόχρονα την επιβίωση της χριστιανικής παράδοσης στη Δύση.

Για τον ρόλο του αυτό, ο Καρλομάγνος αναφέρεται συχνά ως ο «πατέρας» της Ευρώπης, την ίδια στιγμή που είναι αναμφίβολα από τις κορυφαίες μεσαιωνικές προσωπικότητες...

Πρώτα χρόνια



Ο Καρλομάγνος γεννιέται γύρω στα 742 ως ο μεγαλύτερος γιος της Βερτράδης και του Πιπίνου του Βραχύ, ο οποίος και θα γινόταν βασιλιάς των Φράγκων το 751, όταν ο Καρμομάγνος ήταν 10 ετών. Ο τόπος της γέννησής του δεν είναι γνωστός, με τους ιστορικούς να εικάζουν ωστόσο μεταξύ Λιέγης (σημερινό Βέλγιο) και Άαχεν (σημερινή Γερμανία).

Ομοίως, πολύ λίγα είναι γνωστά για τα παιδικά χρόνια του μελλοντικού ηγεμόνα αλλά και την εκπαίδευσή του, παρά το γεγονός ότι ως ενήλικος διέθετε ταλέντο στην εκμάθηση ξένων γλωσσών: μιλούσε λατινικά και καταλάβαινε ελληνικά, ανάμεσα σε άλλες γλώσσες.

Μετά τον θάνατο του Πιπίνου το 768, το βασίλειο των Φράγκων μοιράστηκε στον Καρλομάγνο και τον μικρότερο αδερφό του Καρλομάνο (751-771), με τις σχέσεις των δύο αδελφών να χαρακτηρίζονται γενικά τεταμένες. Ο πρόωρος θάνατος του Καρλομάνου ωστόσο το 771 θα άφηνε αδιαφιλονίκητο μονάρχη του ενωμένου πλέον βασιλείου τον Καρλομάγνο...

Επέκταση των εδαφών του βασιλείου του



Αφού στέφθηκε βασιλιάς όλων των Φράγκων, ο Καρλομάγνος έβαλε αρχικά στο στόχαστρο τους Λαμβαρδούς (σημερινή βόρεια Ιταλία), καταλαμβάνοντας άμεσα τη Λομβαρδία και ενώνοντας το μικρό βασίλειο με το φραγκικό στέμμα.

Σειρά έχουν κατόπιν μια σειρά από γερμανικά φύλα της ευρύτερης περιοχής, με τον ίδιο να συμμετέχει πάντα στη μάχη. Καταλαμβάνει τη σημερινή Αυστρία, Ουγγαρία και Βαυαρία, μεταξύ άλλων, εγκαθιδρύοντας ολοένα και βαθύτερα την ηγεμονία του.

Τότε ήταν που θα ξεκινούσε την αιματοβαμμένη εκστρατεία κατά της Σαξονίας, πολεμική περιπέτεια που θα κρατούσε μάλιστα 30 χρόνια. Οι Σάξονες, ένα παγανιστικό γερμανικό φύλο, έφεραν σθεναρή αντίσταση στον βασιλιά, ενώ στις 18 και πλέον μάχες που θα λάμβαναν χώρα ο Καρλομάγνος θα κέρδιζε τη φήμη του ανηλεή.

Το 782, για παράδειγμα, διέταξε τη σφαγή 4.500 Σαξόνων προς παραδειγματισμό, ενώ όταν κατέκτησε τελικά το βασίλειο ανάγκασε τους υπηκόους του να εκχριστιανιστούν διακηρύσσοντας ότι όποιος δεν θα βαπτιζόταν, θα θανατωνόταν επιτόπου. Το μεγάλο του όνειρο, να κυριεύσει τη Σαξονία, ήταν πλέον γεγονός, με τον ίδιο να έχει επεκτείνει το βασίλειο των Φράγκων πολύ πέρα από τον Ρήνο, τις Άλπεις και τα Πυρηναία, δημιουργώντας μια πρώτη ισχυρή μορφή ευρωπαϊκής ενότητας: το είδος της αυτοκρατορίας που οι σύγχρονοί του χαιρέτισαν ως αναβίωση της αρχαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Όσο για τον ιεραποστολικό του ρόλο, αυτός εκτελέστηκε συχνά με βίαιες μεθόδους και αιματηρή τιμωρία σε όσους δεν τηρούσαν τον χριστιανικό νόμο ή συνέχιζαν να συμμετέχουν σε ειδωλολατρικές πρακτικές.

Οικογένεια



Στην προσωπική του ζωή, ο Καρλομάγνος διέθετε πλήθος γυναικών και ερωμένων, οι οποίες του χάρισαν γύρω στα 18 παιδιά. Στοργικός πατέρας, ενθάρρυνε την καλή εκπαίδευση των παιδιών του, την ίδια ώρα που η αγάπη του για τις κόρες του ήταν τέτοια που απαγόρευε τον γάμο τους όσο αυτός ήταν ακόμα εν ζωή!

Ο προσωπικός του βιογράφος Εγινάρδος, άνθρωπος των φραγκικών γραμμάτων, τον απαθανατίζει στη βιογραφία του «Vita Karoli Magni» (Η Ζωή του Καρόλου του Μέγα) ως άνθρωπο με επιβλητικό παρουσιαστικό και σιδερένια θέληση. Ο Καρλομάγνος ήταν ταυτόχρονα και ιδιαίτερα ενεργητικός άνθρωπος, απολαμβάνοντας το κυνήγι, την ιππασία και το κολύμπι...

Αυτοκράτορας της Ρώμης



Ως ένθερμος υποστηρικτής της χριστιανοσύνης, ο Καρλομάγνος έφερνε συνεχώς νέα εδάφη και πλούτο στην ηγεσία της εκκλησίας, την ίδια ώρα που προστάτευε τον εκάστοτε πάπα. Σε μια προσπάθεια λοιπόν να αναγνωριστεί η συνεισφορά του στον χριστιανικό κόσμο, αλλά και να ενδυναμωθούν οι σχέσεις του βασιλείου του με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ο πάπας Λέων Γ' θα τον έχριζε αυτοκράτορα των Ρωμαίων στις 25 Δεκεμβρίου 800, ανήμερα των Χριστουγέννων, στη βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη.

Ως αυτοκράτορας λοιπόν, ο Καρλομάγνος θα αποδεικνυόταν προικισμένος διπλωμάτης και ικανότατος κυβερνήτης της τεράστιας έκτασης που διοικούσε. Εισήγαγε γενναίες και εκτεταμένες οικονομικές (όπως τη δραστική αλλαγή του νομίσματος της χώρας του), διοικητικές και δικαστικές μεταρρυθμίσεις στο βασίλειό του, την ίδια στιγμή που προώθησε ενεργά την εκπαίδευση και την έρευνα, κάνοντας τους ιστορικούς να μιλούν σήμερα για την Καρολίγγεια Επανάσταση του πνεύματος και του πολιτισμού καταμεσής του Μεσαίωνα!

Αν και ο όρος είναι ενδεχομένως υπερβολικός, ο ζήλος με τον οποίο περιέβαλε ο Καρλομάγνος τις τέχνες και τα γράμματα δεν είχε όμοιό του σε όλη τη σκοτεινή εποχή του Μεσαίωνα. Ο ίδιος κυβερνούσε το βασίλειό του από μια σειρά πόλεων, χτίζοντας συνεχώς παλάτια και κέντρα μάθησης. Τον περισσότερο καιρό του τον περνούσε βέβαια στο Άαχεν, με το παλάτι του εκεί να φιλοξενεί σχολείο, για το οποίο είχε μάλιστα συγκεντρώσει τα μεγαλύτερα πνεύματα της εποχής. Αλλά και ο ίδιος ήταν διψασμένος συνεχώς για γνώση και δεν σταμάτησε ποτέ του να μαθαίνει,
παρότι δεν είχε λάβει ποτέ του συστηματική μόρφωση. Κατάφερε ωστόσο να μάθει λατινικά και κάποια ελληνικά, ενώ μελέτησε Ιστορία, θεολογικές γραφές και απέκτησε στοιχειώδεις γνώσεις μαθηματικών και αστρονομίας.

Θάνατος και διαδοχή



Σύμφωνα με τον βιογράφο του, ο Καρλομάγνος ήταν ακμαίος και σε καλή κατάσταση μέχρι και τα 4 τελευταία χρόνια της ζωής του, όταν και θα ταλαιπωρούταν πια από υψηλό πυρετό. Αρνιόταν μάλιστα να υπακούσει στις συμβουλές των βασιλικών γιατρών για αυστηρή δίαιτα, ακολουθώντας τη δική του θεραπευτική προσέγγιση.

Το 813, στέφει τον γιο του Λουδοβίκο (τον λεγόμενο Ευσεβή) ως συν-αυτοκράτορα, ενώ λίγους μήνες μετά, τον Ιανουάριο του 1814, εγκαταλείπει τα εγκόσμια, έπειτα από 40 και πλέον χρόνια στο τιμόνι του τεράστιου βασιλείου του, το οποίο περιλάμβανε πια το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης. Ενταφιάζεται στον καθεδρικό ναό της αγαπημένης του πόλης, του Άαχεν.

Στις δεκαετίες που θα ακολουθούσαν, η αυτοκρατορία του μοιράστηκε στους διαδόχους του, ενώ μέχρι τα τέλη του 9ου αιώνα δεν θα απέμεινε τίποτα πια από την ένδοξη εποχή της βασιλείας του Καρλομάγνου. Αν και η αυτοκρατορία του επέζησε μόνο μια γενιά, συνέβαλε αποφασιστικά στην ανασύνθεση της Δυτικής Ευρώπης, η οποία και είχε τεμαχιστεί από το τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δημιουργώντας τους παράγοντες μιας κοινής διανοητικής, θρησκευτικής και πολιτικής κληρονομιάς, στην οποία πολλοί ιστορικοί θα αναγνωρίσουν αργότερα την έννοια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Παρόλα αυτά, ο ίδιος θα γινόταν θρυλική μορφή που διέθετε στη λαϊκή συνείδηση μυθικές ικανότητες, η οποία μάλιστα θα έμενε αναλλοίωτη σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα: ένας βασιλιάς δηλαδή ανίκητος στον πόλεμο, αναμορφωτής της -ανύπαρκτης έως τότε- δικαιοσύνης, γενναιόδωρος προς τους φτωχούς και τους ταπεινούς και τρομερός για τους εχθρούς του και τους καταπιεστές των αδυνάτων.

Το 1165 θα ερχόταν και η αγιοποίησή του, κυρίως για πολιτικούς λόγους. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία βέβαια δεν τον αναγνωρίζει σήμερα ως άγιο...