Η βασίλισσα Αικατερίνη των Μεδίκων

                    

Η δολοπλόκος βασιλομάνα της Γαλλίας που είδε τρία παιδιά της στον θρόνο!

Στην Αικατερίνη των Μεδίκων αποδίδεται συνήθως η Σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου, αν και η ίδια ήταν πολλά περισσότερα από αυτό.

Όταν η φλωρεντινή πριγκίπισσα παντρεύτηκε τον βασιλιά της Γαλλίας Ερρίκο Β', έμελλε να γίνει μητέρα και αντιβασίλισσα τριών βασιλιάδων, που ήταν όλοι τους παιδιά της.

Η ίδια αναμείχθηκε ενεργά στην ταραγμένη πολιτικά και θρησκευτικά εποχή, επηρεάζοντας καθοριστικά τόσο τις απόψεις των βασιλιάδων-γιων της όσο και τη μοίρα της χώρας.

Η σφαγή των Ουγενότων το 1572 ήταν η μελανότερη σελίδα στο χρονικό της ζωής της, σε μια εποχή βέβαια που οι ισορροπίες μεταξύ καθολικών και προτεσταντών παραήταν λεπτές...

Πρώτα χρόνια



Η Αικατερίνη των Μεδίκων γεννιέται στις 13 Απριλίου 1519 στο βασίλειο της Φλωρεντίας, ως κόρη του πανίσχυρου πρίγκιπα Λαυρέντιου Β' των Μεδίκων και της Μαγδαληνής της Ωβέρνης. Η μητέρα της πέθανε ωστόσο λίγες μέρες μετά τη γέννα, ενώ και ο πατέρας της θα χανόταν μία εβδομάδα αργότερα από μολυσματική νόσο.

Η ανατροφή της μικρής ανατίθεται λοιπόν στους συγγενείς του πατέρα, ανάμεσα στους οποίους ήταν και οι πάπες Λέων Ι' και Κλήμης Ζ'. Την εποχή της γέννησής της η ρωμαιοκαθολική πίστη βαλλόταν από τη Μεταρρύθμιση, με την κριτική του Μαρτίνου Λούθηρου στον καθολικισμό να είναι αδυσώπητος. Είναι τα χρόνια που θεμελιώνεται ο προτεσταντισμός και γενικεύεται στην Ευρώπη, με τους Διαμαρτυρόμενους να αποζητούν μια πιο αγνή μορφή πίστης από τον καθολικισμό, που είχε πλέον στενές σχέσεις με την πολιτική διαφθορά. Οι γάλλοι προτεστάντες, που έμειναν γνωστοί ως Ουγενότοι, σύντομα θα μετρούσαν χιλιάδες μέλη και θα μετατρέπονταν σε πανίσχυρη δύναμη στα τεκταινόμενα της χώρας.



Μέσα στο πλαίσιο αυτό, ο πάπας Κλήμης οργανώνει το 1533 τον γάμο της 14χρονης Αικατερίνης με τον επίσης 14χρονο πρίγκιπα Ερρίκο, δούκα της Ορλεάνης και νεότερο γιο του βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου Α'. Η Αικατερίνη, ξεκινώντας από το 1543, θα του χάριζε 10 παιδιά και θα αφιερωνόταν στην ανατροφή τους, με τη δεκαετία ωστόσο που πέρασε χωρίς να έχει τεκνοποιήσει να διαρρηγνύει τη σχέση της με τον σύζυγό της.

Ο θάνατος του μεγαλύτερου αδελφού του Ερρίκου και νόμιμου διαδόχου του γαλλικού θρόνου, πρίγκιπα Φραγκίσκου, το 1536 έδωσε αναπάντεχα το χρίσμα για το στέμμα στον Ερρίκο. Ο Ερρίκος Β' -πλέον- θα διαδεχθεί τον πατέρα του στο τιμόνι της Γαλλίας το 1547, αν και θα ασχοληθεί περισσότερο με τον ποδόγυρο παρά με τη διακυβέρνηση του κράτους: η κατά 20 χρόνια μεγαλύτερή του Νταϊάνα του Πουατιέ ήταν η σταθερή του ερωμένη καθ' όλη τη διάρκεια του γάμου του με τη βασίλισσα Αικατερίνη, στην οποία είχε μάλιστα ιδιαίτερη αδυναμία, αναθέτοντάς της ακόμα και την ευθύνη για τη σωστή ανατροφή των παιδιών του!

Οι έφηβοι βασιλιάδες



Οι καθολικοί ηγέτες Γαλλίας και Ισπανίας σύναψαν ειρήνη το 1559, εν μέρει και λόγω του κοινού νέου εχθρού, τους προτεστάντες. Η ειρήνη επισφραγίστηκε με τον γάμο του Φιλίππου Β' της Ισπανίας και της Ελισάβετ, της έφηβης κόρης του βασιλιά Ερρίκου και της Αικατερίνης. Στη γαμήλια τελετή ωστόσο ο Ερρίκος τραυματίστηκε θανάσιμα στις εορταστικές μονομαχίες και πέθανε λίγες μέρες μετά, ανοίγοντας τον δρόμο για τον θρόνο στον 16χρονο πρωτότοκο γιο του, Φραγκίσκο Β'.

Οι συνθήκες ήταν ωστόσο ευνοϊκές για πραξικόπημα και οι ηγέτες των Ουγενότων οργάνωσαν συνωμοσία για να καταλάβουν την εξουσία. Το σχέδιό τους αποκαλύφθηκε και η βασιλική οικογένεια συνέλαβε τους αρχηγούς, εκτελώντας τους έναν-έναν. Η Αικατερίνη λειτουργούσε ως συμβουλάτορας του γιου της και έπαιρνε όλες τις αποφάσεις, παρά το γεγονός ότι δεν της είχε ανατεθεί τέτοιος ρόλος επισήμως. Η εκτέλεση των πρωτεργατών της συνωμοσίας δεν έφτασε όμως για να σταματήσουν οι εχθροπραξίες στο εσωτερικό της Γαλλίας: η πανίσχυρη καθολική οικογένεια των Γκιζ και οι Ουγενότοι της οικογένειας της Ναβάρας πολεμούσαν σε κάθε ευκαιρία μεταξύ τους, με τη Γαλλία να παραπαίει.

Ο θάνατος του Φραγκίσκου Β' την επόμενη χρονιά και η συμφωνία της Αικατερίνης με τους ηγέτες των Ουγενότων θα κατέληγε στην ενθρόνιση του δεύτερου γιου της, του 10χρονου Καρόλου Θ', με την ίδια να διατηρεί πλέον επισήμως τη θέση της αντιβασίλισσας και οι εξουσίες της να λογίζονται απεριόριστες (Δεκέμβριος του 1560).

Η δεκαετία του 1560 στιγματίστηκε από τις μάχες των δύο μεγάλων θρησκευτικών ομάδων, με την Αικατερίνη και τον Κάρολο να διατηρούν διακριτικά αποστάσεις, αν και η καθολική ανατροφή της Αικατερίνης των Μεδίκων έδειχνε και την προτίμησή της. Παρά τις αψιμαχίες, η Αικατερίνη προσπαθούσε να κάνει τη χώρα να λειτουργεί όσο πιο ομαλά γινόταν στο ταραγμένο αυτό κλίμα των συνεχών εντάσεων, με τις εχθροπραξίες ωστόσο να έχουν πλέον πάρει τη μορφή εμφυλίου πολέμου...

Η Συνθήκη του Αγίου Γερμανού και η Σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου



Η υπογραφή της συνθήκης ειρήνης το 1570 θα έφερνε ένα προσωρινό τέλος στην αιματοβαμμένη δεκαετία μεταξύ καθολικών και Ουγενότων, την ίδια στιγμή που η Αικατερίνη σφράγισε τη συμφωνία δίνοντας την κόρη της Μαργαρίτα ως νύφη στον ηγέτη των Ουγενότων, Ερρίκο της Ναβάρας (1572). Τα προνόμια που έδωσε η Αικατερίνη στους Ουγενότους και η μεγαλύτερη ανεκτικότητα που παραχώρησε στους προτεστάντες θεώρησε ότι θα έφερναν την κατάσταση σε εκτόνωση.

Η δολοφονική απόπειρα ωστόσο εναντίον του Γκασπάρ ντε Κολινί, ηγέτη των Ουγενότων, θα έφερνε τα πάνω κάτω. Η Αικατερίνη και ο γιος της Κάρολος αποφάσισαν να προλάβουν την αιματηρή αντίδραση των Ουγενότων με ένα σχέδιο εξόντωσής τους που περιέγραψε γλαφυρά ο Κάρολος: «Σκοτώστε τους όλους!». Στις 2:00 τα χαράματα λοιπόν του πρωινού της 24ης Αυγούστου 1572, ανήμερα της Μέρας του Αγίου Βαρθολομαίου, τα βασιλικά καθολικά στρατεύματα κινήθηκαν ενάντια στον τραυματισμένο ντε Κολινί και τους άλλους ηγέτες των Ουγενότων, με την κατάσταση σύντομα να ξεφεύγει και να καταλήγει στη διαβόητη σφαγή του Παρισιού, που στέρησε τη ζωή σε χιλιάδες άντρες και γυναικόπαιδα προτεστάντες, που σφαγιάστηκαν αδιακρίτως από το ρωμαιοκαθολικό μαχαίρι.



Η Αικατερίνη θεωρήθηκε ότι εμπνεύστηκε την επίθεση, αν και αυτό δεν έχει αποδειχθεί πέραν αμφιβολίας. Η συμμετοχή της πάντως στο σχέδιο εξόντωσης ήταν κάτι παραπάνω από σίγουρη. Ως αποτέλεσμα, άλλος ένας εμφύλιος πόλεμος θα ξεσπούσε, με την Αικατερίνη να δαιμονοποιείται από τους Διαμαρτυρόμενους ως μοχθηρή βασίλισσα και μακιαβελική φιγούρα και τους καθολικούς να ενστερνίζονται λίγο αργότερα την εικόνα αυτή για τη βασίλισσά τους, ψάχνοντας αποδιοπομπαίο τράγο για τις ταραχές που δεν έλεγαν να κοπάσουν...

Ταραχές και τρίτη αντιβασιλεία



Άλλος ένας εμφύλιος πόλεμος θα ξεσπούσε, ενώ λίγο αργότερα ο Κάρολος Θ' θα πέθαινε (1575), αφήνοντας το στέμμα στον μικρότερο αδελφό του Ερρίκο, που ήταν ήδη βασιλιάς της Πολωνίας. Από ένα καπρίτσιο της μοίρας ωστόσο, ο μικρότερος γιος της Αικατερίνης, Φραγκίσκος, ο δούκας του Αλανσόν, θα γινόταν ηγέτης των Ουγενότων και θα προσπαθούσε να ανατρέψει τον αδερφό του από τον θρόνο!

Με τις συνήθεις μηχανορραφίες και το ασίγαστο πνεύμα της, η Αικατερίνη των Μεδίκων παρέμεινε πολιτικά ενεργή μέχρι τον θάνατό της, περιδιαβαίνοντας τη Γαλλία για λογαριασμό του Ερρίκου και προσπαθώντας να κερδίσει την εύνοια των αντιμαχόμενων πλευρών προς όφελος του γαλλικού στέμματος. Η εποχή ήταν ιδιαιτέρως ταραγμένη και η Αικατερίνη το γνώριζε καλά αυτό, προσπαθώντας συχνά να αποτρέψει εξεγέρσεις, αν και οι μέθοδοί της λογίζονται αμφιλεγόμενες.



Η ίδια ήταν ταυτόχρονα μαικήνας της τέχνης και η προσωπική της συλλογή μετρούσε αναρίθμητους πίνακες και βιβλία, την ίδια στιγμή που το πάθος της για την αρχιτεκτονική θα άφηνε κληρονομιά στο Παρίσι μια σειρά από μνημειώδη οικοδομήματα.

Προοδευτικά βέβαια ο γιος της Ερρίκος την παραμέρισε, στερώντας της τόσο τις εξουσίες όσο και τον ρόλο του συμβουλάτορα. Η ίδια πέθανε στις 5 Ιανουαρίου 1589, σε ηλικία 69 ετών, βλέποντας τον γιο της να καταστρέφει την προσπάθεια της ζωής της: τη διατήρηση της εύθραυστης ειρήνης σε μια εποχή που δονούταν από θρησκευτικές διαμάχες και πολιτικές φιλοδοξίες.

Αργότερα εκείνη τη χρονιά, ο Ερρίκος Γ' θα δολοφονούταν, ενώ σε μια επίσης περίεργη τροπή της μοίρας ο ηγέτης των Ουγενότων, Ερρίκος της Ναβάρας, θα ανέβαινε τελικά στον θρόνο της Γαλλίας, δίνοντας τέλος στους 3 σχεδόν αιώνες της δυναστείας...