Εδώ χτυπάει η καρδιά της ευρωπαϊκής οργανοποιίας

Μία πόλη-σύμβολο υψηλής χειρωνακτικής τέχνης τα τελευταία 500 χρόνια

                        

Κατασκευαστές βιολιών επί το έργον, σε εργαστήριο της Κρεμόνα

 

 

Στην εποχή του αυτοματισμού, με ρομπότ, υπολογιστές και μηχανήματα να κατακλύζουν τα πάντα γύρω μας, η χειροτεχνία έρχεται σαν όαση να φωτίσει με τη διαφορετικότητά της έναν κόσμο γεμάτο πανομοιότυπα προϊόντα.

Η μαγεία ενός αντικειμένου που φτιάχτηκε με τα χέρια έγκειται ακριβώς στο ότι ο καλλιτέχνης (διότι περί τέχνης πρόκειται) δίνει το δικό του σχήμα στο δημιούργημά του, βασιζόμενος στην προσωπική του αισθητική αντίληψη.

Αυτό ακριβώς συμβαίνει στην Κρεμόνα της Ιταλίας. Μία πόλη-σύμβολο υψηλής χειρωνακτικής τέχνης: εδώ χτυπάει, τα τελευταία 500 χρόνια, η καρδιά της ευρωπαϊκής οργανοποιίας. 

«Βρέθηκα πρόσφατα στην Κρεμόνα, διεθνές κέντρο παραγωγής εγχόρδων. Εδώ ανθεί, ακόμη, ένα ισχυρό επαγγελματικό σινάφι αποτελούμενο από ανθρώπους με κοινή άποψη: τους "λαουτοποιούς", όπως τους λένε οι Ιταλοί» γράφει ο δημοσιογράφος του BBC Πίτερ Ντέι.

Η ιταλική πόλη απέχει μόλις μιάμιση ώρα με το τρένο από το Μιλάνο. Ανατρέχοντας στην ιστορία θα συναντήσουμε εκεί κροίσους με ενδιαφέρον για τη μουσική, στις αυλές των οποίων έβρισκαν εργασία και τη δυνατότητα να δημιουργούν επαγγελματίες μουσικοί και τραγουδιστές. Στο πλευρό τους, αναπτύχθηκε μία σπουδαία παράδοση οργανοποιών.

«Στα μέσα του 16ου αιώνα», γράφει ο Ντέι, «ο οργανοποιός Aντρέα Αμάτι δημιούργησε έναν νέο τύπο βιολιού, με ήχο πολύ πιο υποβλητικό από εκείνον που απέδιδαν τα μεσαιωνικά βιολιά». Η δημιουργική κορύφωση όμως ήρθε λίγα χρόνια αργότερα, όταν ο μαθητής του, ο διάσημος Αντόνιο Στραντιβάρι, θα δημιουργήσει τα μοναδικά του έγχορδα - περίπου 1.000 βιολιά, βιόλες και βιολοντσέλα -, που έχουν μείνει στην ιστορία και σήμερα αγοράζονται, όποτε βγαίνουν σε δημοπρασία, για τεράστια χρηματικά ποσά.

Ο Στραντιβάρι και το φως του φεγγαριού

Ο μύθος μάλιστα λέει ότι ο Στραντιβάρι για να πετύχει την καλύτερη δυνατή ποιότητα στο βερνίκι των βιολιών, κάτι που καθορίζει τον ήχο, εναπόθετε τα όργανα κάτω από το φως του φεγγαριού σε συγκεκριμένες ημερομηνίες για να προσδώσει έναν σχεδόν «εξωπραγματικό» τόνο στην απόχρωση. Κάπως σαν μυστικιστικό τελετουργικό προτού συναντηθεί με τους υποψήφιους αγοραστές. Συνδύαζε δύο είδη ξύλου: λεπτοκομμένη ελάτη για το ηχείο και σφένδαμο για το πίσω μέρος.

Το κλίμα της Κρεμόνα, με τους κρύους χειμώνες και τα δροσερά καλοκαίρια, λέγεται πως βοηθά ιδιαίτερα στην ανάπτυξη των γύρω δασών, από όπου οι οργανοποιοί προμηθεύονται τα εκπληκτικά αυτά είδη ξύλων. Ο Στραντιβάρι πέθανε στο 1737 πλήρης ημερών, στα 93 του, η παράδοσή του όμως παρέμεινε καθώς σήμερα η φήμη της τοπικής οργανοποιίας έχει εδραιωθεί περνώντας από γενιά σε γενιά.

«Η αυθεντικότητα, η παράδοση, η δεξιοτεχνία, αλλά και οι αισθησιακές μυρωδιές του υπό επεξεργασία ξύλου και, τέλος, το βερνίκι, είναι τα κλασικά στάδια της χειρωνακτικής παραγωγής μουσικών οργάνων. Παραμένουν αναλλοίωτα στον χρόνο, όλα φτιάχνονται στο χέρι και αντανακλούν κάτι από τη λάμψη της μαεστρίας του Κρεμονέζου Στραντιβάρι» γράφει ο βρετανός δημοσιογράφος.

Εγγύηση «Made in Cremona»

Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 δημιουργήθηκε σχολή οργανοποιίας, όπου μέχρι σήμερα οι σπουδαστές, εκτός από το να μαθαίνουν τα μυστικά της κατασκευής και της επισκευής των κλασικών εγχόρδων με δοξάρι, συμπληρώνουν την εκπαίδευσή τους σε καταξιωμένα εργαστήρια και αρκετοί μάλιστα αποφασίζουν να περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους στην πόλη που το κλίμα και το «άρωμα» του βιολιού βρίσκεται παντού, από τα ζαχαροπλαστεία μέχρι τα σοκάκια.

Σε αυτή τη σχολή πενταετούς φοιτήσεως σπουδάζουν σήμερα δεκάδες επίδοξοι κατασκευαστές, οι περισσότεροι προερχόμενοι από χώρες εκτός Ιταλίας - άλλη μία απόδειξη της διεθνούς φήμης που συνοδεύει την πόλη.

Οι οργανοποιοί έχουν ιδρύσει και σωματείο, ή μάλλον κάτι σαν επαγγελματικό Επιμελητήριο, τη λεγόμενη «Κοινοπραξία Οργανοποιών της Κρεμόνα - Αντόνιο Στραντιβάρι», δίνοντας τη δυνατότητα στα μέλη του να διαθέτουν πιστοποιητικά αυθεντικότητας στα όργανα που κατασκευάζουν, το γνωστό «Made in Cremona», που προφανώς ανεβάζει και την τιμή αγοράς.

Τα τελευταία χρόνια η αγορά κατασκευής κλασικών μουσικών οργάνων έχει διευρυνθεί με την ίδρυση εργαστηρίων σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως η Γερμανία, ή και της Ασίας, όπως η Κίνα και η Ιαπωνία. Μπορεί πλέον η Κρεμόνα να μην είναι το απόλυτο κέντρο κατασκευής εγχόρδων με δοξάρι, ωστόσο αποτελεί μια εμβληματική πόλη: σέβεται την κληρονομιά της, τη διατηρεί, την εξελίσσει και εμπνέει νέους να ακολουθήσουν τα χνάρια της ζωής και της μεγαλοφυΐας του «οργανοποιού των οργανοποιών»: του Αντόνιο Στραντιβάρι.