"Πρωτόγνωρα και μοναδικά τα Μετέωρα"

ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ

ΑΘΗΝΑ 12/08/2014

                         

"Το βραχώδες τοπίο των Μετεώρων αδιαμφισβήτητα ανήκει στα πλέον πρωτόγνωρα και μοναδικά, τα οποία μπορεί να δει κανείς στον κόσμο...".
Με αυτόν τον τρόπο, ο διαπρεπής Γερμανοεβραίος γεωγράφος και γεωλόγος Alfred Philippson (Άλφρεντ Φίλιπσον), περιγράφει τα Μετέωρα, όπως τα γνώρισε στα ερευνητικά του ταξίδια, στην Ελλάδα του τέλους του 19ου αιώνα.
Στο ταξίδι του στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία, που πραγματοποιήθηκε από τον Απρίλιο έως το τέλος Ιουνίου του 1893 και διήρκεσε 104 ημέρες, ο Philippson περπάτησε σε περιοχές, που είτε μόλις είχαν ενσωματωθεί στο ελληνικό κράτος (Θεσσαλία, πλην περιοχής Ελασσόνας, και μικρό τμήμα της Ηπείρου- μέρη ανατολικά του Αράχθου με την Άρτα), είτε παρέμειναν ακόμη υπό τουρκική κατοχή (μεγαλύτερο μέρος της Ηπείρου), είτε βρίσκονται έως σήμερα εκτός ελληνικής επικράτειας (Βόρειος Ήπειρος).

Ο Philippson διέτρεξε κυρίως τα βουνά της Όθρυος, των Αγράφων, των Χασίων, του Ζυγού, της Ηπείρου και της Πίνδου (θεσσαλικής, ηπειρωτικής και αιτωλικής), πραγματοποιώντας πολλές διαδρομές πάνω σε αυτά, ώστε να δει ο ίδιος και να μελετήσει τη μορφολογία και τη σύστασή τους.

Το ταξίδι του Alfred Philippson για τη Θεσσαλία και την Ήπειρο άρχισε στις 17 Μαρτίου 1893 από την Αθήνα, έχοντας ως μεταφορικό μέσο άλογο και αγωγιάτη Αρκάδα, και τελείωσε στις 29 Ιουνίου του ίδιου έτους με την επιστροφή του σιδηροδρομικώς από το Αίγιο της Πελοποννήσου, όπου είχε περάσει το βράδυ της προηγουμένης με καΐκι από την απέναντι Σκάλα της Φωκίδας.

Δηλαδή, μέσα σε 104 ημέρες κατάφερε να ταξιδέψει στα πιο δυσπρόσιτα (και χιονισμένα αρκετά από αυτά) μέρη της Ελλάδος και να μελετήσει τις σχεδόν άγνωστες επιστημονικά περιοχές της Θεσσαλίας και της Ηπείρου, αλλά και μέρους της Στερεάς. Είχε ακόμα να περάσει τα ελληνοτουρκικά σύνορα και να αντιμετωπίσει απίθανες γραφειοκρατικές δυσκολίες.

Από τα σημαντικότερα σημεία της γεωλογικής του έρευνας είναι η στοιχειοθέτηση θεωρίας για τον σχηματισμό των βράχων των Μετεώρων. Οι παραδοχές και προτάσεις που διατυπώνει στη θεωρία του ο Philippson, αποτελούν μέχρι σήμερα τον βασικό κορμό για την ερμηνεία της δημιουργίας των βράχων των Μετεώρων.

Για τα Μοναστήρια των Μετεώρων σημειώνει ακόμα τα εξής:

"Νομίζαμε ότι είμαστε σε πλήρη απομόνωση και παρά ταύτα γύρω μας υπήρχαν ανθρώπινα δημιουργήματα. Ψηλά επάνω στα πλατώματα των μεμονωμένων βράχων, συχνά από το φαράγγι αόρατα, υψώνονται μεγαλοπρεπή κτίρια από πύργους, εξώστεγα και στοές με καμάρες. Είναι τα περίφημα Μοναστήρια των Μετεώρων".

Ακολουθώντας την πορεία του ταξιδιού του από την Αθήνα προς τη Θεσσαλία και την Ήπειρο, ο Philippson περιγράφει τα βουνά της Στερεάς, την Όθρυ, τα ανατολικά Άγραφα, τα Χάσια και τα Μετέωρα, το πέρασμα του Ζυγού, την περιοχή των Ιωαννίνων και της Άρτας κατά μήκος της Πίνδου φτάνοντας μέχρι την Αιτωλική Πίνδο (περιοχή Καρπενησίου). Τα συμπεράσματά του συμπυκνώνονται στο τέλος κάθε κεφαλαίου και αφορούν τη στρωματογραφία, την τεκτονική, την ορεογραφία, το κλίμα, τη βλάστηση, την οικοδόμηση και τον πληθυσμό.

Για την πόλη της Παραμυθιάς, ο διαπρεπής Γερμανοεβραίος γεωγράφος και γεωλόγος αναφέρει τα παρακάτω:

"Η πόλη της Παραμυθιάς ή αλλιώς Αϊ-Δονάτ (Άγιος Δονάτος), όπως την αποκαλούν οι Τούρκοι, απέχει τρεις ώρες από τον Καλαμά, (240 μ. υψόμετρο, με την κοίτη της κοιλάδας στα 170 μ.), και απλώνεται πάνω στις πλαγιές του φλύσχη. Τα δρομάκια του παζαριού της είναι ανισόπεδα, ταυτόχρονα στενά και γωνιώδη, ενώ είναι απαίσια στρωμένα με πέτρες. Στις πλαγιές απλώνονται πάλι καστρόμορφα σπίτια με κήπους, άλλοτε απλωμένα σε προεξέχουσες ράχες και άλλοτε κρυμμένα σε σκιερά φαράγγια. Ανάμεσα σ' αυτά ορθώνονται μέσα από λεπτόκορμα κυπαρίσσια ψιλόλιγνοι μιναρέδες. Υπεράνω όλων κυριαρχεί ένα μεγαλοπρεπές φρούριο. Στην υποκείμενη πεδιάδα απλώνεται ένας ελαιώνας. Η πόλη υπολογίζεται να αριθμεί περί τα 550 σπίτια, δηλαδή περί τους 3000 κατοίκους".

Ανάμεσα στα άλλα, όπως γίνεται γνωστό, πολλές φορές, μεταφέρει στο βιβλίο του θέματα που απασχολούν την τοπική κοινωνία, όπως πληροφορίες για φήμες και κρίσεις για ονομαστές οικογένειες των πόλεων.

Ιδιαίτερη δε αξία έχουν οι προσωπικές σχέσεις που αναπτύσσει ο Philippson με τους φύλακες της ελληνικής μεθορίου, στα φυλάκια, τα οποία επισκέπτεται.

Πρόσφατα, ο Φιλολογικός, Ιστορικός, Λογοτεχνικός Σύνδεσμος (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) Τρικάλων κυκλοφόρησε (από τις εκδόσεις "Δέσποινα Κυριακίδη") το βιβλίο του Philippson, με τίτλο "Θεσσαλία και Ήπειρος. Ταξίδια και εξερευνήσεις στην Βόρεια Ελλάδα", σε μετάφραση από τα γερμανικά του Τρικαλινού Δρ. Γεωλογίας Αριστείδη Σφέικου και σχόλια του προέδρου του Φ.Ι.Λ.Ο.Σ. Θεόδωρου Νημά, ο οποίος προλογίζει, επίσης, την έκδοση εκ μέρους του Δ.Σ. του Συνδέσμου.

Για τη ζωή και το έργο του Philippson γράφει η Astrid Mehmel, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Βόννης και επιστημονική υπεύθυνη του Μουσείου για τα Θύματα του Εθνικοσοσιαλισμού στην ίδια πόλη. Στη σελ. 23 παρατίθεται επιστολή του εγγονού του συγγραφέα και ακολουθεί η "Εισαγωγή στην Ελληνική έκδοση ή Η συμβολή του Alfred Philippson στη γεωγραφική και γεωλογική μελέτη της Θεσσαλίας και της Ηπείρου", την οποία υπογράφουν ο μεταφραστής του βιβλίου και η φιλόλογος Διονυσία Νημά.

Η εν λόγω ελληνική έκδοση περιλαμβάνει επιπλέον: σύγχρονη γεωλογική βιβλιογραφία, Ερμηνευτικό Γλωσσάριο Γεωλογικών Όρων και Πίνακα Γεωλογικών περιόδων, που συντάχτηκαν από τον κ. Σφέικο, εικόνες (φωτογραφίες) που έβγαλε στο ταξίδι αυτό ο Philippson και παραχωρήθηκαν από την κ. Mehmel, καθώς και πλούσιο ευρετήριο ονομάτων.