Να γιατί οι Ιταλοί...

Umbria: Μια οινοποιητική περιοχή της Ιταλίας

ΑΘΗΝΑ 15/10/2013

Πανέμορφη,ήσυχη και μακριά από τα φώτα της εκτυφλωτικής δημοσιότητας και του μοδάτου μαζικού τουρισμού,η Umbria βρίσκεται στο κέντρο της Ιταλίας.Είναι μία από τις μικρότερες περιφέρεις της χώρας και έχει πρωτεύουσα την Perugia.Μικρότερες πόλεις,οι πανέμορφες Assisi-Spoleto και Orvietto.

H Umbria συνορεύει Δυτικά με την Τοσκάνη,Ανατολικά με τις Marche και Νότια με το Lazio.Πολύ “γλυκιά” εξαιτίας του πλήθους λόφων και των πλαγιών που την αποτελούν,η τοπογραφία της Umbria κυριαρχείται από τα Απέννινα Όρη-τα οποία στο ψηλότερο σημείο τους (κοντά στα σύνορα με τις Marche) έχουν υψόμετρο 2476 μέτρα-και την κοιλάδα του ποταμού Τίβερη,με χαμηλότερο σημείο το Attigliano (υψόμετρο 96 μέτρα).Η Umbria είναι η μοναδική περιφέρεια της Ιταλίας που δεν έχει ούτε θάλασσα και ακτογραμμές,ούτε συνορεύει με άλλες χώρες.Είναι πιθανόν αυτή ακριβώς η γεωγραφική μορφολογία της Umbria και η σχετική απομόνωση που υπονοεί,να μην ευνόησαν την προσέλκυση μαζικού τουρισμού-τουλάχιστον όχι τόσο όσο σε άλλες περιοχές της Ιταλίας.

Η τοπογραφία,το γεωγραφικό “στήσιμο” και η θέση της Umbria είναι φανερό ότι αποτελούν την επιτομή συνθηκών ιδανικών για οινοποιία υψηλής ποιότητας.Η περιφέρεια ωστόσο παρέμενε για χρόνια επισκιασμένη από την ποιότητα και την επιτυχία των κρασιών των γειτονικών περιοχών.Κατά ένα μέρος επειδή οι παραγωγοί κατάλαβαν ότι τα κρασιά τους χρειάζονταν ένα εκ βάθρων ποιοτικό lifting-κατά ένα άλλο μέρος διότι κάποια στιγμή οι διάσημοι Ιταλοί σύμβουλοι οινολόγοι εμφανίστηκαν κι'εκεί,τα τελευταία χρόνια τα κρασιά της Umbria παρουσιάζουν εντυπωσιακή ποιοτική άνοδο αλλά και όλο και αυξανόμενη φήμη.Παρόλο λοιπόν που η ποιότητα και η φήμη των κρασιών αυτών διανύουν πορεία διαρκούς ανόδου,μόλις 17% καλύπτονται από το status Ονομασίας Προελεύσεως-αν βέβαια υποτεθεί ότι η ένδειξη Ονομασίας Προελεύσεως αποτελεί κριτήριο και παράγοντα ποιότητας.Καθώς το κόστος των νέων ποιοτικών κρασιών της Umbria (ακόμη και των ακριβότερων) είναι πολύ μικρότερο εκείνων της γειτονικής Τοσκάνης,το ενδιαφέρον και η επιθυμία απόκτησης τους βρίσκεται σε διαρκή ανοδική πορεία.

Η φήμη των κρασιών της Umbria (η πλειοψηφία των αμπελώνων της οποίας είναι σε μορφή ταρατσών) οφείλεται-όπως στις γειτονικές περιφέρειες Marche και Lazio-κυρίως στα άσπρα κρασιά της που καλύπτουν το 60% της συνολικής παραγωγής.Παρόλα αυτά,έχει παρουσιαστεί αξιοσημείωτη ποιοτική άνοδος και στα κόκκινα κρασιά της περιφέρειας τα οποία απέκτησαν επίσης μεγάλη φήμη.Οι πιο σημαντικές και ενδιαφέρουσες ποιοτικές βελτιώσεις έχουν επιτευχθεί στα κόκκινα κρασιά που παράγονται από Sangiovese (κυρίως γύρω από την πανέμορφη λίμνη Trasimento) και από Sagrantino (Sagrantino di Montefalco D.O.C.G).Oι Sagrantino di Montefalco και Torgiano Rosso Riserva είναι οι μοναδικές Ονομασίες Προελεύσεως D.O.C.G της Umbria.Το κλίμα της περιφέρειας είναι παρόμοιο με εκείνο της γειτονικής Τοσκάνης,αν και ηπιότερο:κρύοι βροχεροί χειμώνες και ζεστά καλοκαίρια.Μοναδική εξαίρεση,το κλίμα γύρω από την λίμνη Trasimento-ανατολικά της Perugia-που είναι σαφέστατα Μεσογειακό.

Παρά τις στυλιστικές αλλαγές με την πάροδο των χρόνων και την επερχόμενη βελτίωση των αμπελουργικών και οινολογικών πρακτικών,το παραγωγής λευκών κρασιών βασισμένων στο Trebbiano “Orvietto” παραμένει η μεγαλύτερη σε μέγεθος Ονομασία Προελεύσεως D.O.C και καλύπτει το 80% του συνόλου της οινοπαραγωγής ολόκληρης της Umbria.Εξίσου σημαντική με το Trebbiano λευκή ποικιλία σταφυλιού είναι το Grecchetto.Τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί και ένα ιδιαίτερο στυλ λευκών κρασιών της Umbria,από την επιτυχημένη μείξη Chardonnay και Grecchetto.

ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΟΙΝΟΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΕΩΣ

Orvieto 

Από τις πιο παλιές οινοποιητικές περιοχές ολόκληρης της Ιταλίας,η αμπελουργία πρωτοεμφανίστηκε από τους Ετρούσκους οι οποίοι έφτιαχναν κυρίως γλυκά κρασιά που τόσο αγαπούσε παντού ο Αρχαίος Κόσμος,το Orvieto βρίσκεται στο Νοτιοδυτικό άκρο της Umbria με τους αμπελώνες της ζώνης να είναι συγκεντρωμένοι γύρω από την ομώνυμη πόλη.Η ομώνυμη Ονομασία Προελεύσεως D.O.C έχει την ιδιαιτερότητα να είναι η μεγαλύτερη σε όλη την Umbria.

Tα εδάφη της περιοχής έχουν κυρίως ασβεστολιθική και ηφαιστειακή σύσταση και είναι κατάλληλα για την παραγωγή λευκών κρασιών.Το Greccheto,εξαιρετική λευκή ποικιλία σταφυλιού εκτιμώμενη για τον γευστικό της πλούτο και τα φρουτώδη της χαρακτηριστικά,παίζει τον καθοριστικό ρόλο βοηθούμενη-σε ανάμειξη-από το πολύ γνωστό Trebbiano.Χρησιμοποιούνται επίσης οι ποικιλίες Malvasia,Drupeggio,Verdello και Canaiolo Bianco.Tα σημερινά κρασιά,είτε Orvieto είτε Orvieto Classico (πάντα D.O.C),δεν έχουν την παραμικρή στυλιστική η ποιοτική σχέση με τα κρασιά του παρελθόντος που ήταν κυρίως ημίγλυκα και γλυκά. 

Τα καλύτερα οινοποιεία

Antinori, Roccadoro, Barberani, Ruffino, Bigi, Salviano, La Caraia

Montefalco και Sagrantino de Montefalco

Σε ότι έχει να κάνει με κόκκινα κρασιά,το δώρο της Umbria προς τον κόσμο είναι το Sagrantino.Ποικιλία εξαιρετική,καλλιεργείται στην περιοχή του Montefalco (ανατολικά της Perugia) από τον Μεσαίωνα και τα τελευταία 20 χρόνια παρουσιάζει εντυπωσιακή ποιοτική βελτίωση και ενδιαφέρον.Ελάχιστα γνωστό εκτός Ιταλίας,το Sagrantino έχει πολύ χοντρό φλοιό και τα κρασιά που δίνει είναι ιδιαίτερα σκουρόχρωμα και πάρα πολύ ταννικά.Η πρόοδος που επιτεύχθηκε στα κρασιά αυτά τα τελευταία 15 χρόνια ήταν τόσο σημαντική που η Ονομασία Προελεύσεως “Sagrantino de Montefalco”  προβιβάστηκε και αναγνωρίστηκε ως D.O.C.G.Τα κρασιά αυτής της Ονομασίας Προέλευσης μπορεί να είναι συχνά αρκετά ακριβά,αλλά έχουν το μεγάλο προσόν να προσφέρονται για ιδιαίτερα μακρά παλαίωση και για την απόλαυση πολύ ιδιαίτερων και σημαντικών γευμάτων-που να απαρτίζονται κυρίως από πλούσια και στιβαρά πιάτα

Για εκείνους που έχουν μικρότερο προυπολογισμό στη διάθεση τους,υπάρχουν τα εξαιρετικά κρασιά Ονομασίας Προελεύσεως “Rosso di Montefalco” που παράγονται στην ίδια ακριβώς περιοχή από ανάμειξη μεγάλου μέρους Sangiovese με ένα μέρος Sagrantino που και τα δύο προέρχονται από νεαρά αμπέλια.Η νομοθεσία δίνει την δυνατότητα σε αυτή την D.O.C να περιλαμβάνονται-σε ποσοστό μέχρι 15%-και άλλες επιτρεπόμενες ποικιλίες σταφυλιού.Οι παραδοσιακοί παραμένουν στις δύο ποικιλίες που αναφέρονται παραπάνω ενώ οι “μοντέρνοι” χρησιμοποιούν και διεθνείς (Cabernet Sauvignon,Merlot)

Tα καλύτερα οινοποιεία Montefalco Rosso και Sagrantino de Montefalco

Antano, Colpetrone, Antonelli, Paolo Bea, Arnaldo Caprai,  Perticaia

Άλλες Ονομασίες Προελεύσεως και Οινοποιεία

ΛΕΥΚΑ ΚΡΑΣΙΑ

Το θαυμάσιο Grecchetto εμφανίζεται και στις εξαιρετικά πιο ενδιαφέρουσες αλλά μικρότερες Ονομασίες Προελεύσεως  D.O.C όπως Torgiano,Colli di Assisi,Colli Martani και Colli Amerini.

ΚΟΚΚΙΝΑ ΚΡΑΣΙΑ

Σημαντικά κόκκινα κρασιά παράγονται στη φημισμένη περιοχή του Torgiano,που βρίσκεται Νότια της Perugia.Αυτά τα κόκκινα κρασιά τυπικά αποτελούν χαρμάνι Sangiovese και Canaiolo Nero  και καλύπτονται από τις Ονομασίες Προελεύσεως Torgiano D.O.C και Torgiano Riserva D.O.C.G.Η παγκόσμιας φήμης και ποιοτικού επιπέδου οικογένεια Lungarotti είναι εδώ το μεγάλο όνομα,οι οποίοι κατόρθωσαν με την ποιότητα της δουλειάς και των προιόντων τους να βάλουν το Torgiano στον διεθνή χάρτη.

ΔΥΟ ΣΠΟΥΔΑΙΕΣ ΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ

Α.Από την Ένωση των Ιταλών Οινοχόων

Μας δόθηκε στο Torgiano,κατά την διάρκεια ταξιδιού μας στην Umbria

1.Antinori,Conte della Vipera 2007 (Chardonnay,Sauvignon Blanc),Castello della Sala

Ωραιότατο και λαμπερό αχυροπράσινο χρώμα,με ασημί ανταύγειες.Ανθώδες,βουτυράτο και παχύ,με νότες καραμέλας και άσπρου φρούτου.Στο στόμα έχεις περισσότερο την αίσθηση του Sauvignon.Φρέσκο,μεσαίου γευστικού βάρους,με πολύ καλή επίγευση

2.Palazzone,Orvieto Clasico D.O.C “Campo del Guardiano” 2008 (Greccheto,Trebbiano,Verdello,Durpeggio,Malvasia)

Ασημοπράσινο,βαθύ και ωραίο.Πιπεράτη φλούδα λεμονιού και άνθη,σε ωραία αρωματική έκφραση.Φρέσκια,ολόδροση,φρουτώδης και ζωηρότατη γεύση.Ωραία επίγευση,πολύ καλής διάρκειας.

3.Corniolo Duca della Corgna 2007 (70% Sangiovese,20% Gamay,10% Cabernet Sauvignon)Colli del Trasimeno D.O.C

Πολύ καθαρό ρουμπινί χρώμα,μεσαίου βάθους.Πολυσύνθετο αρωματικό μπουκέτο (βούτυρο,ξηροί καρποί,υποψία πιπεριού,κάπνισμα,κόκκινο φρούτο).Ελαφριά,απαλή,ευχάριστη γεύση,στο τέλος βγάζει τις αρκετά στιβαρές τανίνες.Καλή διάρκεια

4.Goretti,L'Arringatore 2006 (Sangiovese 60%,Merlot 30%,Cillegiolo 10%) Colli Perrugini D.O.C

Ανοιχτόχρωμη απόχρωση ρουμπινιού.Σε mineral φόντο μυρίζεις κυρίως το Sangiovese και λίγο μαύρο φρούτο από το Merlot.Μεσαίου γευστικού βάρους,πολύ ταννικό.Αρκετά φρέσκο τέλειωμα.

5.Antonelli “Chiusa di Pannone” 2004 (Sagrantino) Sagrantino di Montefalco D.O.C.G

Πολύ καλό χρωματικό βάθος,δεν έχει ακόμα αρχίσει να δείχνει ώριμο.Αρωματικότατο και πολυσύνθετο:μαύρα φρούτα,βιολέτα,κάπνισμα,ξηροί καρποί,πιπέρι-σε mineral φόντο.Ογκώδης,λιπαρή και στιβαρή γεύση,με τεράστιες τανίνες και πολύ ωραία επίγευση

6.La Palazzola-Grilli, “Rubino della Palazzola” 2005 (Cabernet Sauvignon-Merlot) Umbria Rosso I.G.T

Πάρα πολύ σκούρο και νεανικό χρώμα.Στο άρωμα θυμίζει κομψό Saint Emilion.Στη γεύση θα μπορούσε να θυμίζει ακόμη και Trolong-Mondot.

7.Lungarotti, “Vigna Monticchio” 2005 (Sangiovese,Canaiolo) Torgiano Rosso Riserva D.O.C.G

Kόκκινο σκούρο χρώμα.Μυρίζει πολύ όμορφα,θυμίζοντας μαύρα φρούτα,πίσσα και όλα τα υπόλοιπα που θα μπορούσαν να συνθέσουν ένα καλό Chianti Classico.Πλούσιο,ζουμερό και στιβαρό,ογκώδες και εξαιρετικό.Σπουδαίες,στιβαρές τανίνες,πολύ ωραία διάρκεια.“Ψαχνό”,ευθύ και straightforward,παρά τον στιβαρό όγκο του.

Β.Επιλογή από τα καλύτερα κρασιά της Umbria

Λευκά

1.Arnaldo Caprai, (Greccheto-Trebbiano) 2008 Colli Martani D.O.C

Έντονο άρωμα ορυκτών,με ανάσες αγριολούλουδων και φρούτου εσπεριδοειδών.Πολύ δροσιστικό και ζουμερό,με μετρίως πλούσια γευστική υφή.Ακολουθεί πολύ ισχυρή αίσθηση ορυκτών που διατρέχει όλο τον ουρανίσκο,μαζί με υπέροχες παράπλευρες αισθήσεις υποψίας εσπεριδοειδών  και μια υποψία ξεραμένα βότανα.

2.Lungarotti,”Torre di Giano” 2006-Bianco di Torgiano D.O.C 

Ένα ακόμα κρασί που επηρεάζεται από την έντονη αίσθηση ορυκτών,συναντάται με ένα “τσιμπηματάκι” φωτεινού φρούτου.Απαλό,ευχάριστη αίσθηση γευστικού βάρους στον ουρανίσκο,μεσαίου γευστικού πλούτου.Πολύ ευχάριστο

3.Barberani, “Castagnolo” 2009,Orvietto Classico Superiore   

Υπέροχο παράδειγμα του τι μπορεί να καταφέρει το Orvietto.Το κρασί είναι φτιαγμένο από Greccheto,μαζί με Malvasia,Trebbiano και Verdello.Πολύ όμορφα αρωματικά και γευστικά χαρακτηριστικά,θυμίζουν λουλούδια της άνοιξης,κίτρινα mirabelles αχλάδι.Τραγανό και ξηρό στη γεύση,με απόηχους μπαχαρικών και επίγευση ξεραμένων αρωματικών βοτάνων.

4.Paolo Bea,Santa Chiara Bianco 2008,IGT Umbria

Χαρμάνι από Garganega,Grecchetto,Chardonnay και Sauvignon Blanc.Η ζύμωση γίνεται σε δεξαμενές από ανοξείδωτο χάλυβα και μετά παραμένει για σχεδόν ένα χρόνο με τις οινολάσπες του,κάτι που του δίνει υπέροχη υφή.Στρώματα αρωμάτων (άγρια φρούτα,σύκα με αίσθηση ορυκτών και ανθωδών στοιχείων).Ολοζώντανο και δροσιστικό,με μεγάλο βάθος γευστικών χαρακτηριστικών και πολύ μακριά επίγευση.Είναι ακριβό αλλά ειλικρινά αξίζει τον κόπο να το αγοράσεις έστω και μία φορά.

Κόκκινα

1.Arnaldo Caprai,Montefalco Rosso 2007 D.O.C (70% Sangiovese,15% Sagrantino,15% Merlot)

Yπέροχα λεπτεπίλεπτα αλλά έντονα αρώματα ξεραμένου αγριοκέρασου,δαμάσκηνων,φρούτων του δάσους,μαζί με νύξεις βανίλιας,μπαχαρικών,καπνού και ζεστής γης.Μεσαίου γευστικού βάρους,με υπέροχα γευστικά χαρακτηριστικά φωτεινού φρούτου που λες και διαρκούν μια αιωνιότητα.Απαλό,με καλοδομημένες τανίνες που δίνουν το σωστό “κράτημα” του κρασιού στον ουρανίσκο.

2.Lungarotti,Rubesco 2005,Rosso di Torgiano 

Χαρμάνι 70% Sangiovese,30% Canaiolo Nero.Πιθανότατα,το πιο γνωστό διεθνώς κρασί των Lungarotti.Ζουμερό, “φορτωμένο” με φωτεινό και ώριμο μαύρο φρούτο-δαμάσκηνα,μαύρο κεράσι, “τσιμπήματα” θερμών μπαχαρικών,γη και ξεραμένα αρωματικά βότανα.Ένα κόκκινο κρασί φτηνό για το είδος του (15 ευρώ μόλις)

3.Arnaldo Caprai, “Collepiano” 2004,Sagrantino di Montefalco D.O.C.G

Υπέροχη έκφραση της ποικιλίας Sagrantino.Παραδοσιακά φτιάχνεται με μία πολύ μεγάλη περίοδο εκχύλισης.Είναι εξαιρετικά βαθύχρωμο,σου κινητοποιεί όλες τις αισθήσεις και σου προκαλεί συγκίνηση.Είναι ιδιαίτερα πολυσύνθετο,με στρώματα και στρώματα αρωμάτων και γευστικών χαρακτηριστικών.Πολύ καλά ισορροπημένο,είναι ένα ογκώδες-καλοδομημένο-και στιβαρό κρασί που όμως τα καταφέρνει και κρατάει μία αίσθηση κομψότητας.Χρειάζεται αρκετές ώρες μετάγγιση στην καράφα,πριν την κατανάλωση.Απίστευτο κρασί. 

Αλέξανδρος Σακκάς (alexsakkas.wine@gmail.com)