Ο μάγος της καρδιοχειρουργικής Κρίστιαν Μπάρναρντ

                    

Ο γιατρός που πραγματοποίησε την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς στον κόσμο!

Ήταν στις 3 Δεκεμβρίου 1967 όταν ο σπουδαίος καρδιοχειρουργός, ο «γιατρός με τα χρυσά χέρια», άνοιξε ένα νέο χρυσό κεφάλαιο στα ιατρικά χρονικά με την πρώτη πετυχημένη μεταμόσχευση καρδιάς από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Ο έξοχος συνδυασμός οραματιστή γιατρού και δεξιοτέχνη χειρουργού ήταν που συνέβαλε τα μέγιστα στην επιτυχία της καινοτόμας αυτής επέμβασης, που έμελλε να αλλάξει τον ρου της ιατρικής ιστορίας και της ανθρώπινης ευημερίας φυσικά.

Ο πρωτοποριακός Μπάρναρντ με το άπλετο ταλέντο και το όραμα έγινε έτσι ένας από τους κορυφαίους γιατρούς του κόσμου, κεφάλαιο ολόκληρο στην παγκόσμια ιατρική ιστορία. Κι αυτό γιατί τόλμησε να αποδεχτεί την πρόκληση και να εκτελέσει μια ακραία πειραματική εγχείριση σε μια εποχή μάλιστα που τέτοιες ιδέες ήταν ανήκουστες ή δαιμονοποιούνταν ως επικίνδυνες.

Το επαγγελματικό πάθος του μάγου της καρδιοχειρουργικής όμως και το ταγμένο της ζωής του άφησε τον κόσμο άφωνο, με τον ίδιο να συνεχίζει να μετρά εκπληκτικά επιτεύγματα στο υπόλοιπο της καριέρας του, όπως την πρώτη διπλή μεταμόσχευση καρδιάς το 1974…

Πρώτα χρόνια



Ο Κρίστιαν Μπάρναρντ γεννιέται στις 8 Νοεμβρίου 1922 σε πόλη της Νότιας Αφρικής, μέσα σε οικογένεια ολλανδικής καταγωγής. Μεγαλώνει με τα τρία του αδέλφια μέσα στη φτώχεια και την ανέχεια και φοιτεί στο τοπικό δημόσιο σχολείο, αν και σύντομα θα διακριθεί στα μαθήματα.

Κι έτσι θα γίνει δεκτός στο Πανεπιστήμιο του Κέιπ Τάουν, από το οποίο θα λάβει το μεταπτυχιακό του δίπλωμα στην ιατρική το 1953. Αφού εργαστεί για λίγο ως γιατρός σε κλινική, θα γίνει μέλος της Ιατρικής Σχολής του Κέιπ Τάουν, ως ερευνητής χειρουργός. Πασχίζοντας πάντα για το καλύτερο, το 1955 θα βρεθεί στην πανεπιστημιακή ιατρική σχολή της Μινεσότα, απ’ όπου θα λάβει το διδακτορικό του δίπλωμα δύο χρόνια αργότερα στον τομέα της καρδιοθωρακικής χειρουργικής.



Αμέσως μετά, επιστρέφει στα χώματα της πατρίδας του για να ξεκινήσει τη διαπρεπή του καριέρα ως γιατρός…

Διακεκριμένος χειρουργός



Πριν καν φύγει για Αμερική, ο Μπάρναρντ είχε ήδη αποκτήσει φήμη και επαγγελματική αναγνώριση για την έρευνά του στη γαστρεντερική παθολογία, αφήνοντας σημαντικές συνεισφορές σε διάφορες εντερικές παθήσεις, τις οποίες μπόρεσε να θεραπεύσει χειρουργικά.

Επιστρέφοντας λοιπόν στη Νότια Αφρική, θα γίνει ο πρώτος γιατρός της χώρας που θα εισάγει την εγχείριση ανοιχτής καρδιάς, σχεδιάζοντας τεχνητές βαλβίδες για την ανθρώπινη καρδιά αλλά και εκτελώντας αμέτρητες πετυχημένες μεταμοσχεύσεις καρδιάς σε ζώα. Αυτό θα του φέρει τη φήμη του «γιατρού με τα χρυσά χέρια» πριν καν την ιστορική πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς σε άνθρωπο!



Εννοείται βέβαια πώς ο Μπάρναρντ πάτησε πάνω στη δουλειά προγενέστερων γιατρών για να κατορθώσει το ακατόρθωτο: να κάνει έναν άνθρωπο να ζήσει με την καρδιά ενός άλλου! Είμαστε εξάλλου στην τεχνολογική ευφορία της δεκαετίας του ’60, με τη μία καινοτομία να διαδέχεται την άλλη και να τίθενται έτσι οι βάσεις για την ανοικοδόμητη του θαύματος του Μπάρναρντ…

Η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς



Έπειτα από μία δεκαετία ερευνών και εγχειρητικών πειραματισμών με μεταμοσχεύσεις καρδιών, ο Μπάρναρντ ένιωσε έτοιμος να αποδεχτεί την πρόκληση της μεταμόσχευσης καρδιάς από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ήταν στα 1967 λοιπόν όταν συνάντησε στο νοσοκομείο «Γκρόοτε Σουρ» του Κέιπ Τάουν τον 54χρονο ασθενή Louis Washkansky, η άρρωστη και αδύναμη καρδιά του οποίου ήταν έτοιμη να τον προδώσει. Και τότε ο Κρίστιαν Μπάρναρντ, η μόνη ελπίδα του ετοιμοθάνατου, όπως έλεγαν οι συνάδελφοί του στον ασθενή, του πρότεινε το αδιανόητο: μια αλλόκοτη, επικίνδυνη και αβέβαιη επέμβαση, που ήταν ταυτοχρόνως και η μόνη υπαρκτή απόπειρα διάσωσης: να ζήσει με δανεική καρδιά!



Το πρωτοφανές στα ιατρικά χρονικά τόλμημα άρχισε να λαμβάνει χώρα στις 2 Δεκεμβρίου, όταν η καρδιά μιας νεαρής γυναίκας που σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα λίγα τετράγωνα μακριά από το νοσοκομείο αφαιρέθηκε χειρουργικά και κρατήθηκε ζωντανή μέχρι να ετοιμαστεί ο Washkansky για την επέμβαση που θα άλλαζε την ανθρώπινη ιστορία.



Η ιστορική εγχείρηση αρχίζει στη μία μετά τα μεσάνυχτα από εικοσαμελή ομάδα γιατρών και νοσηλευτών, με τον Μπάρναρντ να εκτελεί προσωπικά τη μεταμόσχευση. Χαράματα της Κυριακής 3 Δεκεμβρίου, έπειτα από πολλές περιπέτειες και ασύλληπτα προβλήματα, ο κατάκοπος Μπάρναντ δέχεται το θερμό (αλλά «αποστειρωμένο», όπως θα πει αστειευόμενος στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε) φιλί της προϊσταμένης: τα είχαν καταφέρει!



Παρά το ιατρικό έπος που συντελέστηκε στο χειρουργείο του Κέιπ Τάουν, ο ασθενής που έδωσε ελπίδα σε εκατομμύρια καρδιοπαθείς θα πεθάνει τελικά στις 21 Δεκεμβρίου από πνευμονικό οίδημα. Τραγική ειρωνεία η νέα του καρδιά, η οποία χτυπούσε κανονικά μέχρι την τελευταία στιγμή.



Παρά τον θάνατο του Washkansky και την αποτυχημένη απόπειρα γιατρών στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης να επαναλάβουν τον άθλο του Μπάρναρντ αμέσως μετά τη δική του πετυχημένη μεταμόσχευση (6 Δεκεμβρίου 1967), τα νέα για την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς από άνθρωπο σε άνθρωπο έκαναν τον γύρο του κόσμου, αφήνοντας τον κόσμο με το στόμα ανοιχτό. Αν και η διεθνής ιατρική κοινότητα διχάστηκε από το εγχείρημα, όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοια κολοσσιαία ιατρικά άλματα.



Απτόητος ο Μπάρναρντ, μέσα σε μόλις έναν χρόνο αντικατέστησε πετυχημένα την καρδιά του Philip Blaiberg (Ιανουάριος 1968), με τον ασθενή να ζει με τη νέα του καρδιά για περισσότερο από 20 μήνες. Έχοντας δείξει τον δρόμο και κλείνοντας όλα τα στόματα των σφοδρών επικριτών του, ο Μπάρναρντ έγραψε πραγματικά χρυσές σελίδες στα ιατρικά χρονικά, με τον άθλο του να βρίσκει σύντομα μιμητές σε Ευρώπη και ΗΠΑ: οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς έγιναν σύντομα κοινός τόπος στη Δύση, βελτιώνοντας τις τεχνικές που πρωτοχρησιμοποιήθηκαν στη Νότια Αφρική…

Κατοπινή καριέρα και προσωπική ζωή



Ο ανεπανάληπτος γιατρός δεν επαναπαύτηκε ωστόσο στις δάφνες του. Εφτά χρόνια μετά τη μνημειώδη πρώτη μεταμόσχευση, έγραψε για άλλη μια φορά ιατρικό ρεκόρ όταν πραγματοποίησε την πρώτη διπλή μεταμόσχευση καρδιάς στις 25 Νοεμβρίου 1974!

Αυτή τη φορά αφαίρεσε μόνο το πάσχον τμήμα της καρδιάς του 58χρονου Ivan Taylor, το οποίο αντικατέστησε με το αντίστοιχο τμήμα της καρδιάς κλινικά νεκρού 10χρονου. Παρά το γεγονός ότι ο Μπάρναρντ δήλωσε αισιόδοξος για τον νέο αυτό τρόπο καρδιακής αντικατάστασης, τον οποίο θεώρησε λιγότερο δραστικό από την ολική μεταμόσχευση καρδιάς, ο ασθενής του πέθανε έπειτα από 4 μήνες.



Η ρευματοειδής αρθρίτιδα που ταλαιπωρούσε τον διαπρεπή γιατρό από τη δεκαετία του ’60 περιόρισε τους χειρουργικούς πειραματισμούς του στα επόμενα χρόνια, καθώς έχασε τη θρυλική ευλυγισία των χεριών του. Ως αποτέλεσμα, πέρα από ιατρικά εγχειρίδια που έγραψε, στράφηκε στη λογοτεχνία, χαρίζοντάς μας μια σειρά από μυθιστορήματα και πεζογραφήματα για τη Νότια Αφρική, λειτουργώντας ταυτοχρόνως ως επιστημονικός σύμβουλος.

Τα επιτεύγματά του στην καρδιοχειρουργική του έφεραν επαίνους και τιμές από ιατρικούς συλλόγους, πανεπιστήμια, φιλανθρωπικά ιδρύματα και κυβερνήσεις κρατών, αλλά και πληθώρα σπουδαίων βραβείων.



Ο Κρίστιαν Μπάρναρντ παντρεύτηκε για πρώτη φορά το 1948 την Aletta Gertruida Louw, μια νοσοκόμα όταν έκανε ακόμα την ειδικότητά του, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά. Όντας ταγμένος στην ιατρική έρευνα, το διαζύγιο ήταν μονόδρομος, με το ζευγάρι να χωρίζει το 1969.



Την επόμενη χρονιά παντρεύτηκε τη 19χρονη Barbara Zoellner, με την οποία απέκτησε άλλα δύο παιδιά στον σύντομο κοινό τους βίο. Το ζευγάρι χώρισε το 1982 και ο Μπάρναρντ ανέβηκε τα σκαλιά της εκκλησίας και τρίτη φορά, το 1988 με το νεαρό μοντέλο Karin Setzkorn. Αφού απέκτησε άλλα δύο παιδιά, ο γάμος έληξε οριστικά το 2000.



Ο Κρίστιαν Μπάρναρντ άφησε την τελευταία του πνοή στις 2 Σεπτεμβρίου 2001 την ώρα που απολάμβανε τις διακοπές του στην Πάφο της Κύπρου. Ήταν 78 ετών όταν τον πρόδωσε η δική του καρδιά. Λίγο πριν από τον θάνατό του, έδωσε μια συνέντευξη στο περιοδικό «Time», αφήνοντας αυτά τα λόγια παρακαταθήκη: «Η μεταμόσχευση καρδιάς δεν ήταν και τόσο μεγάλο πράγμα χειρουργικά. Το σημαντικό είναι ότι ήμουν διατεθειμένος να πάρω το ρίσκο. Η φιλοσοφία μου είναι ότι το μεγαλύτερο ρίσκο στη ζωή είναι να μην παίρνεις ρίσκα»…