Λουλούδια σε παλαιολιθικό τάφο

 

Φαφούτη Λαλίνα 

Συνόδευσαν μια γυναίκα στην τελευταία της κατοικία σε ένα σπήλαιο της Ισπανίας πριν από 18.000 χρόνια

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  05:45

                   

Απολιθωμένη γύρη λουλουδιών της οικογένειας Chenopodiacae που βρέθηκε στον τάφο της Κόκκινης Κυρίας

 

Η Κόκκινη Κυρία, όπως την αποκαλούν οι αρχαιολόγοι, ήταν μια γυναίκα της Ανώτερης - δηλαδή της πιο πρόσφατης - Παλαιολιθικής Περιόδου που βρέθηκε θαμμένη μέσα στο σπήλαιο Ελ Μιρόν στην Ισπανία το 2010. Εκτοτε η ανακάλυψη δεν έχει πάψει να κεντρίζει το ενδιαφέρον των επιστημόνων. Πρόκειται για μία από τις ελάχιστες παλαιολιθικές ταφές που έχουν βρεθεί ανέπαφες και χωρίς επιμολύνσεις, προσφέροντας μια μοναδικά καθαρή «ματιά» σε εκείνη τη μακρινή και εν πολλοίς άγνωστη εποχή.

Το σπήλαιο Ελ Μιρόν βρίσκεται στην Καντάμπρια, στη Βόρεια Ισπανία

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η επιθεώρηση «Journal of Archaeological Science» αφιέρωσε μια ειδική έκδοση σε όλες τις μελέτες που έχουν γίνει στον τάφο του Ελ Μιρόν. Μία από τις εκπλήξεις που επεφύλασσαν οι τελευταίες δημοσιεύσεις είναι η ανακάλυψη ότι η Κόκκινη Κυρία είχε στον τάφο της λουλούδια. Παρά το γεγονός ότι οι επιστήμονες μπορούν να προσδιορίσουν με απόλυτη ακρίβεια τι λουλούδια ήταν αυτά, δεν είναι σε θέση να πουν με βεβαιότητα αν τοποθετήθηκαν εκεί ως φόρος τιμής για τη νεκρή - κάτι το οποίο θα μπορούσε να αναγάγει στην... προϊστορία τις ρίζες ενός εθίμου που παρατηρείται σήμερα σχεδόν σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης.

Η Κόκκινη Κυρία

Το σπήλαιο Ελ Μιρόν, στην αυτόνομη περιοχή της Καντάμπρια στη Βόρεια Ισπανία, ήταν γνωστό από το 1903 αλλά επί εννέα και πλέον δεκαετίες έμενε ουσιαστικά στην αφάνεια. Οι συστηματικές ανασκαφές σε αυτό ξεκίνησαν μόλις το 1996, όμως τα φώτα της δημοσιότητας ήρθαν δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, το 2010, όταν στο βάθος του ανακαλύφθηκε ένας τάφος που περιείχε ανθρώπινα οστά. Τα οστά αυτά ανήκαν σε μια γυναίκα και είχαν κοκκινωπό χρώμα - εξ ου και το προσωνύμιο «Κόκκινη Κυρία».

Η ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα-14 και οι άλλες αναλύσεις έδειξαν ότι η Κόκκινη Κυρία έζησε πριν από περίπου 18.500 χρόνια, στη λεγόμενη Μαγδαληναία φάση της Υστερης Ανώτερης Παλαιολιθικής Περιόδου, πέθανε σε ηλικία 35-40 ετών και τα οστά της έχουν κόκκινο χρώμα επειδή στην ταφή της είχε χρησιμοποιηθεί ώχρα. Ηταν ενδεχομένως κάποια σημαντική προσωπικότητα γιατί ο τρόπος με τον οποίο έχει ταφεί δεν φαίνεται συνηθισμένος. Κατ' αρχάς, όπως υπογραμμίζουν οι υπεύθυνοι της ανασκαφής, τάφηκε μέσα στη σπηλιά που την εποχή εκείνη χρησίμευε στους ανθρώπους ως κατοικία. Επίσης πλάι στον τάφο της βρέθηκε ένα κομμάτι που έχει πέσει από την οροφή του σπηλαίου και είναι χαραγμένο με πολλά σύμβολα - οι ειδικοί θεωρούν ότι μάλλον χαράχθηκε την ίδια εποχή που έγινε η ταφή και ότι σχετίζεται με αυτήν.

Γύρη και σπόρια

Πέραν των αναλύσεων που αφορούσαν τα οστά της νεκρής, η Μαρία Χοσέ Ιριάρτε-Τσιαπούσο και ο Αλβαρο Αριθαμπαλάγα από το Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων μαζί με την Γκλόρια Κουένκα-Μπεσκός από το Πανεπιστήμιο της Σαραγόσα - και τα δύο στην Ισπανία - θέλησαν να διερευνήσουν τις περιβαλλοντικές συνθήκες κατά τις οποίες έγινε η ταφή της. Για να το κάνουν, ανέλυσαν τη γύρη και τα σπόρια που υπήρχαν στα ιζήματα, καθώς και τα κατάλοιπα της μικροπανίδας που βρέθηκαν τόσο στον τάφο όσο και στο υπόλοιπο σπήλαιο.

Στην οικογένεια των Chenopodiacae, η οποία πλέον έχει «συγχωνευθεί» με την οικογένεια των Amaranthaceae, περιλαμβάνονται πολλά είδη και ένα από αυτά είναι η εικονιζόμενη λουβουδιά ή χηνοπόδιο (Chenopodium album)

Οπως αναφέρουν στη μελέτη τους, κατά τη διάρκεια της Κατώτερης Μαγδαληναίας φάσης (16.000-18.000 χρόνια πριν το σήμερα) στο σπήλαιο Ελ Μιρόν και γενικότερα στην περιοχή της Καντάμπρια το κλίμα ήταν πολύ ψυχρό και αρκετά ξηρό. Αυτό είχε χαρακτηριστική επιρροή στη βλάστηση - τα δέντρα, ως επί το πλείστον σημύδες και πεύκα, ήταν αραιά. Ωστόσο προς το τέλος της Μαγδαληναίας φάσης οι κλιματικές συνθήκες βελτιώθηκαν, με αποτέλεσμα η δενδροκάλυψη να αυξηθεί σχετικά, περιλαμβάνοντας πλέον και φουντουκιές. Στο στρώμα στο οποίο βρισκόταν ο τάφος, και μόνο σε εκείνο το σημείο, οι ερευνητές βρήκαν αυξημένη συγκέντρωση γύρης από μια μόνο οικογένεια φυτών, γνωστή ως Chenopodiaceae. Η οικογένεια αυτή περιλαμβάνει πολλά είδη (ένα από τα πιο διαδεδομένα είναι η λουβουδιά ή χηνοπόδιο - Chenopodium album) και πλέον έχει «συγχωνευθεί» με την οικογένεια των Amaranthaceae, στην οποία ανήκει μεταξύ άλλων το σπανάκι.

Ολόκληρα λουλούδια

Το γεγονός ότι η γύρη είναι συγκεντρωμένη όλη στο σημείο της ταφής ενώ η συγκεκριμένη οικογένεια φυτών δεν εμφανίζεται σε κανένα δείγμα από το ίδιο στρώμα σε άλλα σημεία της σπηλιάς υποδηλώνει, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ότι τα φυτά αυτά δεν αποτελούσαν τμήμα της φυσικής βλάστησης του σπηλαίου αλλά τοποθετήθηκαν εκεί από «ανθρώπινα χέρια». «Εβαλαν ολόκληρα λουλούδια μέσα στον τάφο» εξήγησε σε δελτίο Τύπου η Μαρία Χοσέ Ιριάρτε. «Αυτή είναι η πιο ισχυρή υπόθεση που μπορούμε να κάνουμε».

Ωστόσο η ερευνήτρια πρόσθεσε ότι, τουλάχιστον προς το παρόν, δεν μπορούμε να ξέρουμε για ποιον ακριβώς λόγο έγινε η εναπόθεση των λουλουδιών στον τάφο της Κόκκινης Κυρίας. Αποκλείοντας την πιθανότητα τα συγκεκριμένα φυτά να χρησιμοποιούνταν ως τροφή ή για θεραπευτικούς σκοπούς, οι επιστήμονες καταλήγουν σε δύο υποθέσεις, χωρίς όμως να κλίνουν υπέρ της μιας ή της άλλης. «Δεν είναι δυνατόν να πούμε αν τα λουλούδια τοποθετήθηκαν εκεί για να αποδοθεί μια τελετουργική τιμή στη νεκρή ή για κάποιον απλούστερο σκοπό, όπως π.χ. να καλυφθεί η δυσοσμία της ταφής» δήλωσε η κυρία Ιριάρτε.