To προφίλ των Εκδόσεων «Περισπωμένη»

 

 

Κουζέλη Λαμπρινή 

Ιδρύθηκε στο απόγειο της κρίσης και ειδικεύεται στην ποίηση

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  18/07/2014 22:06

                           

 

Έκανε την εμφάνισή της με τις Ελεγείες του Ντουίνο του Ρίλκε το 2011. Ιδρύθηκε στο απόγειο της κρίσης και ειδικεύεται στο δύσκολο εμπορικά είδος της ποίησης. Με δεκαπέντε βιβλία στο ενεργητικό της (έργα των Νοβάλις, Υβ Μπονφουά, Λέοναρντ Κοέν, ποιήματα της Λιθουανής Γιαννινά Ντεκουτίτε, του Γιώργου Λίλλη κ.ά.), προτίμηση στον Ρίλκε και στη γερμανόφωνη λογοτεχνία, με σταθερούς συνεργάτες τους ποιητές ή/και μεταφραστές Κώστα Κουτσουρέλλη, Θανάση Λάμπρου, Διονύση Μαρσέλλο, Μάρκο Καλεώδη, εικαστικά εξώφυλλα που παραπέμπουν στη γοητευτική ατμόσφαιρα πότε της Art Nouveau και πότε της Art Deco, έναν κύκλο νέων ποιητών γύρω της και πολλή προσωπική δουλειά από τον εκδότη, που μεταφράζει, φιλοτεχνεί τα εξώφυλλα και αναλαμβάνει την παραγωγή, η «Περισπωμένη» αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα ενός εκδοτικού μοντέλου που εκκολάφθηκε μέσα στην κρίση: του μικρού εκδοτικού οίκου, που αναπτύσσεται γύρω από ένα πρόσωπο και χάρη στην υποστήριξη φίλων καταφέρνει να πραγματοποιεί τις αισθητικές και τις θεματικές εμμονές του, ένα εκδοτικό όραμα. Εφέτος η «Περισπωμένη» έκλεισε τρία χρόνια εκδοτικής δραστηριότητας. Έχει ήδη κατακτήσει βραβεία και την εκτίμηση των αναγνωστών. Ο ιδρυτής της, ο τριαντατετράχρονος ποιητής Σωτήρης Σελαβής, κατά κόσμον Σωτήρης Φασούλας, μιλάει στο «Βήμα» για τα εκδοτικά του βήματα και το ελληνικό βιβλίο σε ζόρικους καιρούς.

Η «Περισπωμένη» ιδρύθηκε μέσα στην κρίση. Πώς πήρατε αυτήν την απόφαση σε μια τόσο επισφαλή εποχή;

«Η "Περισπωμένη" προέκυψε από μια βαθύτερη προσωπική ανάγκη· όταν η ιδέα της ωρίμασε μέσα μου και η ανάγκη αυτή έγινε ασφυκτική, πήρα την απόφαση. Από αυτή την άποψη η ώρα ήταν η σωστή, η ωριμασμένη, ανεξάρτητα από τις εξωτερικές συνθήκες της εποχής, που πράγματι, με επιχειρηματικά κριτήρια, είναι απογοητευτικές. Αν καλοζύγιζε κανείς την πραγματικότητα, ίσως να αποφαινόταν πως το ξεκίνημα σήμερα ενός τέτοιου εγχειρήματος προϋποθέτει κάμποση "ρομαντική" αφέλεια, ωστόσο, υπάρχει ένας βαθύτερος υπαρξιακός αντίλογος: η δυσχέρεια, για την οποία κάνει λόγο ο αείμνηστος Χρήστος Μαλεβίτσης, ως γενεσιουργός πνευματική δύναμη. Η "Περισπωμένη" δεν γνώρισε την εκδοτική ευφορία παλαιότερων εποχών, ούτε τις μεγάλες διακυμάνσεις στην παραγωγή ή τον τζίρο. Χτίζει προσεχτικά το σκαλί που θα πατήσει, αντλώντας ανυπολόγιστη δύναμη από τις φίλες και τους φίλους που την αγκάλιασαν αυτά τα πρώτα χρόνια».

Εκδίδετε -σχεδόν αποκλειστικά- ποίηση. Ως θεωρούμενο αντιεμπορικό είδος δεν αντενδείκνυται για το ξεκίνημα ενός εκδοτικού οίκου;

«Λόγω της μακρόχρονης προσωπικής μου αγάπης για την ποίηση ήταν φυσικό και οικείο να ξεκινήσω από αυτήν. Η επιλογή του πρώτου τίτλου δεν ήταν διόλου τυχαία: Οι Ελεγείες του Ντουίνο του Ρίλκε, το κορυφαίο κατά τη γνώμη μου ποίημα του 20ού αιώνα, αφενός εγκαινίασαν την εκδοτική πίστη στη μεγάλη ποίηση, αφετέρου περιγράφουν ιδανικά το ψυχικό κλίμα του εκδοτικού. Τα ενδιαφέροντα του οποίου σαφώς και δεν σταματούν στην ποίηση (που, πράγματι, είναι είδος αντιεμπορικό, όμως ίσως όχι και τόσο όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε, και αυτό δείχνει η αξιοσημείωτη εμπορικά επιτυχία των Ελεγειών), αλλά επεκτείνονται, όπως θα ήταν και το εύλογο, στην κλασική λογοτεχνία εν γένει· στον εκδοτικό προγραμματισμό ήδη περιλαμβάνονται έργα κλασικής πεζογραφίας, όπως το αμετάφραστο έως τώρα στα ελληνικά έργο του Πόε Το ημερολόγιο του Ιούλιου Ρόντμαν. Ας σημειωθεί, πάντως, πως ήδη από το 2012, στις εκδοτικές σειρές "Οίστρος" (σπουδαία κείμενα συναντούν σπουδαίες εικονογραφήσεις) και "Βραχέα και Μακρά" (βιβλίδια σε σχήμα κασετίνας τσιγάρων), φιλοξενούνται κείμενα διαφορετικού είδους, ενώ πρόσφατα εκδόθηκαν και τα πρώτα βιβλία μελετών και δοκιμίων· το Pallaksch I, ένας τόμος με μικρές στοχαστικές καλλιγραφίες του Χρήστου Μαρσέλλου, και το Κάτω απ' τον ανοιχτό ουρανό, μια εκτενής πραγματεία του Θανάση Λάμπρου πάνω στον Φάουστ του Γκαίτε».

Πώς επιλέξατε το όνομα του εκδοτικού οίκου;

«Για μένα η περισπωμένη ήταν ανέκαθεν το ωραιότερο τυπογραφικό σημάδι. Το όνομα δε παραπέμπει στο πολυτονικό σύστημα, η χρήση του οποίου είναι βασική αρχή του εκδοτικού. Μου άρεσε επίσης να σκέφτομαι πως στο όνομα «Περισπωμένη» συνδηλώνεται εκείνη, η προσοχή της οποίας ευκόλως περισπάται σε ρεμβασμούς και χίμαιρες…»

Πώς θα περιγράφατε, ως πρόθεση, το προφίλ του εκδοτικού οίκου;

«Δύο είναι οι παράμετροι που καθορίζουν το προφίλ ενός εκδοτικού: η πνευματική διάθεση που εκφράζει, με τις επιλογές των κειμένων και τους συγγραφείς του, και στην οποία ήδη αναφέρθηκα, και η αισθητική των βιβλίων. Εδώ η "Περισπωμένη" προσπαθεί να μεταγγίσει την αρμονία της κλασικής τυποτεχνίας (και τη θελκτική αίσθηση που εξακολουθεί αυτή να αποπνέει) στο μοντέρνο σώμα του βιβλίου. Τα πρότυπά της αναζητούνται κυρίως στην τυπογραφία της Κεντρικής Ευρώπης ― στις σελίδες των βιβλίων της προσπαθεί να εμφυσήσει κάτι από τις εμπνοές των παλαιών δασκάλων της Δύσης. Να παραπέμψει στη "Χρυσή εποχή του εικονογραφημένου βιβλίου", να συνομιλήσει μαζί της. Γι' αυτό και επιστρατεύονται ιταλικά χαρτιά γραφής, ειδικά χαρτιά εξωφύλλου, τυπογραφικά κοσμήματα, βινιέτες, συχνά και πλήρης εικονογράφηση σε δίχρωμες εκτυπώσεις· διακριτικά στοιχεία της προσπάθειας αυτής που μοιάζει σαφώς με μαθητεία. Και είναι πάντα ο Ρίλκε που θα την εμψυχώνει: "Ο θαυμασμός με τον οποίο η τέχνη ξεχύνεται στα πράγματα πρέπει να είναι τόσο ορμητικός, τόσο δυνατός, τόσο λαμπρός, που να μην αφήνει χρόνο στο αντικείμενο να αναλογιστεί την ασχήμια ή τη φθορά του"».

Οι επιλογές σας είναι ποιοτικές, χωρίς να είναι αποκλειστικά ελιτίστικες και αδιάφορες στο ευρύ κοινό. Πώς επιλέγετε τους τίτλους;

«Είτε πρόκειται για προσωπικές επιλογές είτε για προτάσεις που μου γίνονται, το βασικό κριτήριο είναι τα κείμενα, πρωτότυπα ή μεταφράσεις, να υπηρετούν την υπαρξιακή διάθεση που μόλις περιέγραψα· και η οποία πιστεύω πως αγγίζει εκείνους τους ολοένα και περισσότερους αναγνώστες, που, παρά την πληθώρα των εκδοτικών επιλογών και τη "διανοητική αφθονία" της εποχής, νιώθουν αποκαμωμένοι από μια ανεξήγητη εκ πρώτης πνευματική δίψα. Τη συνάντησή μαζί τους επιθυμεί η "Περισπωμένη", αλλά και τη συνάντηση με όσους εξακολουθούν να διατηρούν μια βαθιά και συνολική σχέση με την ανάγνωση· γι' αυτό και, παρά το υψηλό κόστος παραγωγής των βιβλίων, κρατά τις τιμές τους λίαν προσιτές».

Η αισθητική συμβαδίζει με τη μικρή παραγωγή; Όταν η παραγωγή εντείνεται, η αισθητική υποχωρεί αναγκαστικά;

«Έχω την αίσθηση πως το παράδειγμα της Άγρας είναι ενδεικτικό: Ο Σταύρος Πετσόπουλος εξακολουθεί, με ακαταπόνητη συνέπεια, να υπηρετεί μες στις δεκαετίες την αισθητική και το όραμά του, έχοντας εκδώσει έναν διόλου ευκαταφρόνητο αριθμό βιβλίων. Εκτός κι αν μιλάμε για καταιγιστικούς ρυθμούς παραγωγής, οπότε, ναι, η αισθητική υποχωρεί αναγκαστικά· αν και, συνήθως, σε αυτές τις περιπτώσεις ουδέποτε υπήρξε και βασικό μέλημα του εκδότη».

Είστε από εκείνους που τόλμησαν μέσα στην κρίση. Ποιες ήταν οι ευκαιρίες που δημιούργησε στον χώρο του βιβλίου;

«Σίγουρα βοήθησε να ξεκαθαρίσουν, εν μέρει, προβληματικές καταστάσεις, που έτσι κι αλλιώς είχαν χρονίσει. Επιπλέον, η κρίση αναχαίτισε την ακατάσχετη ροή νέων τίτλων που χαρακτήριζε την αγορά του βιβλίου, κι αυτό μόνο στα θετικά θα μπορούσε να συγκαταλεχθεί. Από την άλλη, η γενική (οικονομική) αβεβαιότητα, η προβληματική ή μετρημένη ρευστότητα, η εισπρακτική δυσχέρεια είναι μόνο μερικά από τα κοινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι εκδοτικές επιχειρήσεις. Μαζί με τη διάχυτη δυσθυμία».

Tρία χρόνια μετά, και ενώ ο εκδοτικός κόσμος δοκιμάζεται, τι σας διακινεί να εντείνετε τη δραστηριότητά σας;

«Ένα λογοτεχνικό περιοδικό ή ένας εκδοτικός οίκος οφείλουν να είναι πρωτίστως εστίες όπου διάσπαρτες φωνές συναθροίζουν τελικά τη δύναμή τους κι αποκτούν συλλογικότητα. Αυτή η συλλογικότητα, η κοινή μοίρα είναι που διευρύνει το στίγμα του εκδοτικού, που διαδίδει τη δράση του πνεύματος. Γι' αυτό και η "Περισπωμένη" θα επιμείνει στη δημιουργία ενός πυρήνα, μιας ομάδας που να εκφράζει και να προκρίνει την ίδια σκέψη. Και ποια είναι η σκέψη αυτή; Είναι πως ο κόσμος παραμένει ένα mysterium tremendum και πως αυτό είναι η ομορφιά και η αγωνία του. Πως το παν τελεί βυθισμένο σ' αυτό μυστήριο και πως η λογοτεχνία, η τέχνη γενικότερα "στραγγίζει μόρια φωτός σε ένα βαθύ σκοτάδι" (Κητς). Πως η ποίηση μελωδεί την αθέατη πλευρά των πραγμάτων, πως η δημιουργία δεν φράζει τους μεταφυσικούς αυλούς του πνεύματος. Πως μια τέτοια υπαρξιακή διάθεση βρίσκει την ιδανική της ένταση σε εκείνη την αφήγηση, τη σχεδόν ιερή, που ξεκινά από τον ιππότη της άπειρης παραίτησης Σαίρεν Κίρκεγκωρ και περνά μέσα από τον Dottor Serafico του Μεσοπολέμου Ράινερ Μαρία Ρίλκε».

Θα συστήνατε σε κάποιον νεότερο να ακολουθήσει το παράδειγμά σας;

«Μιλώντας για την "Περισπωμένη", μιλάμε απλώς για μια προσπάθεια. Για να αποτελέσει, ως εγχείρημα, παράδειγμα, θα πρέπει να έχει αφενός τη ζητούμενη διάρκεια, αφετέρου τη θετική ετυμηγορία του χρόνου. Γι' αυτό απαιτείται πολλή δουλειά και, εν προκειμένω, απαρέγκλιτη τήρηση των ποιοτικών κανόνων που έχουν τεθεί ως αίτημα αισθητικής και ως αίσθημα ευθύνης. Τώρα, από εκεί κι έπειτα, νομίζω πως είναι αυτονόητο: Ο καθένας οφείλει να ακολουθήσει το μονοπάτι εκείνο που ανοίγει επίμονα μπροστά του, ακόμα κι πρόκειται για φωτεινό ελιγμό της σκέψης του, κι όπου πηγαίνει. Θα 'ναι η διαδρομή, η μοναδική, του καθενός».