Η εποχή των μεταφράσεων

 

Καρασαρίνης Μάρκος  

 

Το 2014 αποδεικνύεται έτος μεταφραστικής αναθεώρησης σημαντικών λογοτεχνών σε Ελλάδα και εξωτερικό.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  05:45

                  

Eνθουσιώδη υποδοχή σε μια νέα μετάφραση του «Ξένου» του Αλμπέρ Καμύ επιφύλαξε προσφάτως το «The New York Review of Books»

 

Το πρόβλημα της απόδοσης της λογοτεχνίας από τη μία γλώσσα στην άλλη δεν έχει ίσως καλύτερη αποτύπωση από το ιταλικό λογοπαίγνιο «traduttore traditore», φράση που πρωτοαπαντάται ως τοσκανική παροιμία τον 19^ο αιώνα και λίγο-πολύ εξισώνει τον μεταφραστή με τον προδότη. Αντίδοτο στην προδοσία ενδεχομένως να είναι μια άλλη προδοσία: κάποιες προσεγγίσεις παλιώνουν, κάποιοι συγγραφείς επανεκτιμώνται, κάποια δικαιώματα αλλάζουν χέρια, κάποια κείμενα τυπώνονται ξανά. Η πρόσφατη επανακυκλοφορία στα ελληνικά του εμβληματικού μυθιστορήματος του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ από τις εκδόσεις Γράμματα σε νέα μετάφραση της Τζένης Μαστοράκη προξένησε το ενδιαφέρον του κοινού γιατί αντικατέστησε έναν επί δεκαετίες πολιτογραφημένο τίτλο («Ο φύλακας στη σίκαλη») με μια ριζικά ανανεωμένη πρόταση («Στη σίκαλη, στα στάχυα, ο πιάστης»). Συμπίπτει με ένα κύμα αναθεωρήσεων, εδώ αλλά και στο εξωτερικό.

              

Αφίσα της ταινίας «Τα σταφύλια της οργής» (1939) του Τζον Φορντ. Το αριστούργημα του Τζον Στάινμπεκ για τις συνέπειες του «Κραχ» του 1929 κυκλοφόρησαν προσφάτως εκ νέου μεταφρασμένα από τον Μιχάλη Μακρόπουλο (εκδόσεις Παπαδόπουλος)

Μέσα στον τελευταίο μήνα στις προθήκες των βιβλιοπωλείων βρέθηκε η κλασική αστυνομική «Τριλογία της Νέας Υόρκης» (εκδ. Μεταίχμιο) του διακεκριμένου αμερικανού συγγραφέα Πολ Οστερ σε μετάφραση Σταυρούλας Αργυροπούλου αντικαθιστώντας τους μεμονωμένους τόμους των εκδόσεων Ζαχαρόπουλος της δεκαετίας του '90. Ταυτόχρονα σχεδόν εμφανίστηκαν «Τα σταφύλια της οργής» (εκδ. Παπαδόπουλος), η απαράγραπτης αξίας μυθιστορηματική καταγραφή των συνεπειών του «Κραχ» του 1929 από τον Τζον Στάινμπεκ μεταφρασμένα από τον Μιχάλη Μακρόπουλο και επενδεδυμένα με μια εμβληματική φωτογραφία («Migrant Mother») από τη σειρά εικόνων με την οποία αποτύπωσε τα χρόνια της Μεγάλης Υφεσης. Το βιβλίο εντάσσεται στο πλαίσιο νέων εκδόσεων των γνωστότερων έργων του νομπελίστα συγγραφέα, τα δικαιώματα των οποίων έχει εξασφαλίσει ο εκδοτικός οίκος (προηγήθηκε ήδη το «Ανθρωποι και ποντίκια» το 2013).

Η επιθεώρηση «The New York Review of Books» επιφύλαξε στο τεύχος της 5ης Ιουνίου ενθουσιώδη υποδοχή σε μια νέα μετάφραση του «Ξένου» του Αλμπέρ Καμί. Κατά τη λογοτέχνη και κριτικό Κλερ Μεσίντ το έργο κουβαλά ιδιαίτερη σημασία για την αμερικανική κατανόηση της γαλλικής ταυτότητας των μέσων του 20ού αιώνα ως «το υποδειγματικό μυθιστόρημα του υπαρξισμού». Αν η προηγούμενη απόδοσή του έφερνε το κείμενο σε πιο σύγχρονα και πιο αμερικανικά συμφραζόμενα, η νέα έκδοση εστιάζει περισσότερο στις λεπτές έννοιες και τις δεύτερες αναγνώσεις που το γαλλικό πρωτότυπο υπαινίσσεται. Αρχής γενομένης από τον ίδιο τον τίτλο, ο οποίος από το ομόρριζο με το γαλλικό «L' Étranger» «The Stranger» αποβαίνει πλέον «The Outsider».

Σημαντικότερη είδηση για την αγγλική γλώσσα θα μπορούσε υπό μία έννοια να θεωρηθεί η απόφαση του Oxford University Press να επισκεφθεί το έργο του Εμίλ Ζολά έπειτα από εκατό ολόκληρα χρόνια. Χρειάστηκε ένας αιώνας (και ο ισχυρός απόηχος μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης) για να εμφανιστεί τον περασμένο Μάρτιο μια νέα μετάφραση του «Χρήματος», δέκατου όγδοου από τα είκοσι μυθιστορήματα με τον γενικό τίτλο «Οι Ρουγκόν-Μακάρ» που συνθέτουν την τεράστια τοιχογραφία της γαλλικής κοινωνίας του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα. Προφανώς, ένα κείμενο που στηλιτεύει την κερδοσκοπία στο Χρηματιστήριο του Παρισιού αναδεικνύοντας την ασυδοσία των εταιρικών αρχών και την ανεπάρκεια των ρυθμίσεων της οικονομίας δεν θα είχε ιδιαίτερη τύχη προτού η χρηματοπιστωτική κρίση κλονίσει χρόνια εμπεδωμένες αγγλοσαξονικές βεβαιότητες...