Ετσι έπεσε η Χιλή

 

του Γιάννη Ζουμπουλάκη

Η πλήρης μελέτη για τη χιλιανή επανάσταση με την υπογραφή του αχώριστου ντουέτου γερμανών κινηματογραφιστών Χαϊνόφσκι και Σόιμαν

                             

Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε και ο Πινοσέτ δίπλα του την περίοδο που ο δεύτερος συνωμοτούσε εναντίον του εκλεγμένου προέδρου της Χιλής

Το «Λευκό πραξικόπημα» (El Golpe blanco / Der weisse Putsch), ένα σπάνιο ντοκιμαντέρ για το πραξικόπημα του Αουγκούστο Πινοσέτ εναντίον του προέδρου της Χιλής Σαλβαδόρ Αλιέντε, θα προβάλλεται από την ερχόμενη Πέμπτη 31 Μαρτίου στην Αλκυονίδα. Γυρισμένο από το ντουέτο των γερμανών σκηνοθετών Γουόλτερ Χαϊνόφσκι - Τζέραρντ Σόιμαν, το «Λευκό πραξικόπημα» ερευνά όλα τα γεγονότα που οδήγησαν στο σαμποτάζ της πορείας της κυβέρνησης Αλιέντε και την ανατροπή της δημοκρατίας. Ρόλο εδώ έπαιξαν οι ενορχηστρωμένες μέθοδοι της CΙΑ και η ντόπια αντίδραση που οδήγησε στο «λευκό πραξικόπημα» με την κινητοποίηση τυχόν δυσαρεστημένων μερίδων του λαού.

Ο Γουόλτερ Χαϊνόφσκι (1927-) και ο Τζέραρντ Σόιμαν (1930-1989) είναι οι πιο αναγνωρισμένοι και δημιουργικοί  κινηματογραφιστές της πρώην Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Δούλευαν πάντα μαζί δημιουργώντας έναν θρύλο γύρω από τον τρόπο δουλειάς τους: ήταν κινηματογραφιστές, αντάρτες, ντετέκτιβ, δημοσιογράφοι, ερευνητές. Το 1969 δημιούργησαν το Heynowski & Scheumann Στούντιο και στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου ξεχώριζαν για την κριτική τους ματιά απέναντι στη Δύση και στη γενικότερη επιρροή του καπιταλιστικού συστήματος. Μεγάλη επίδραση στο έργο τους άσκησαν οι πρώτες θεωρίες του Τζίγκα Βερτόφ για το πειραματικό σινεμά και το νέο μέσο ενημέρωσης, την τηλεόραση.

Οι Χαϊνόφσκι και Σόιμαν έφεραν μια νέα αντίληψη στο πολιτικό ντοκιμαντέρ. Η μέθοδός τους στηρίχτηκε στην κατάχρηση της εμπιστοσύνης των πολιτικών αντιπάλων τους και στα αποκαλυπτικά ρεπορτάζ γύρω από τις κτηνωδίες του ιμπεριαλισμού. Οι ταινίες τους είναι κατά κανόνα υποδείγματα ντοκιμαντέρ, με ιδιαίτερα επεξεργασμένο μοντάζ. Από τη συνεργασία τους προέκυψαν πάνω από 70 ντοκιμαντέρ αποσπώντας αμέτρητα βραβεία. Ανάμεσά τους τα «Ο πόλεμος με τις μούμιες», «Η Χιλή μετά το πραξικόπημα», «Ενός λεπτού σκοτάδι δεν μας τυφλώνει», «Μπάι Μπάι Χουήλα», «Πιλότοι με πιτζάμα», «Ομολογίες ενός δολοφόνου», «Το πρώτο ρύζι», «Το νησί του διαβόλου», «Κομάντο 52» και το «Λευκό πραξικόπημα».

Εκμεταλλευόμενοι ορισμένα οικονομικά προβλήματα, αλλά και λάθη της κυβέρνησης, οι εγκέφαλοι της αντίδρασης άρχισαν έναν πόλεμο φθοράς με την απεργία των ιδιοκτητών φορτηγών αυτοκινήτων που πάγωσε τις μεταφορές, την τεχνητή έλλειψη τροφίμων, τις ουρές στα καταστήματα ή τις «διαδηλώσεις της κατσαρόλας» (ευπρεπείς νοικοκυρές κατέβαιναν με τα κατσαρολικά τους στους δρόμους και διαδήλωναν κατά της κυβέρνησης). Οταν όμως όλο αυτό το σχέδιο απέτυχε και ο Αλιέντε βγήκε ενισχυμένος στις εκλογές δεν έμεινε παρά η έσχατη λύση: το αιματηρό στρατιωτικό πραξικόπημα.

Σύμφωνα με τον Χαϊνόφσκι οι δύο σκηνοθέτες αποφάσισαν να επεξεργασθούν αυτό που συνέβαινε στη Χιλή στις αρχές του 1973, στον τρίτο δηλαδή χρόνο της κυβέρνησης Αλιέντε. «Προσπαθούμε πάντα να πλησιάσουμε τα μεγάλα θέματα της εποχής μας σαν κομμουνιστές κινηματογραφιστές» είπε. «Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πλησιάσουμε την πραγματικότητα μέσα σε όλη της την περιπλοκότητα, ότι δεν πρέπει να ασχολούμαστε μόνο με τον φίλο, αλλά και με τον εχθρό, τον ταξικό εχθρό».

Γιατί όμως η Χιλή; «Γιατί εκείνο τον καιρό υπήρχε διαδεδομένη μια απατηλή εικόνα για τη χώρα, που δεν έδειχνε τις αντίθετες δυνάμεις που δούλευαν για την ανατροπή της δημοκρατίας. Ακολουθώντας τη δική μας γραμμή, θελήσαμε να βάλουμε μπροστά στα μάτια των συντρόφων μας αυτές τις δυνάμεις που έμελλαν στις 11 Σεπτέμβρη να αναποδογυρίσουν το ποτήρι με το γάλα».