Η Βασιλίσσης Σοφίας και όσα συμπυκνώνει
Πολυκατοικίες με ηλικία άνω του μισού αιώνα στη Βασιλίσσης Σοφίας.
Υπάρχει μια ώρα του απογεύματος, όταν δύει ο χειμωνιάτικος ήλιος, που οι προσόψεις των κτιρίων της Βασιλίσσης Σοφίας, ιδίως εκείνων που κοιτούν τον Λυκαβηττό, αποκτούν ένα ιδιαίτερο φως. Δημιουργείται η αίσθηση μιας απόκοσμης συνθήκης, αντικειμενικά ευχάριστης όσο και βραχύβιας. Αλλά αυτό που μένει είναι η λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας ως μια αστική φαντασία κι ένα διαχρονικό βουλεβάρτο. Είναι ίσως η μόνη από τις κεντρικές λεωφόρους που έχει διατηρήσει κάποια σχετική αίγλη στο σύνολό της. Στο παρελθόν υπήρχε η κομψότητα της λεωφόρου Αμαλίας, η εμπορική πύκνωση της Σταδίου, η αστική ηρεμία της Ακαδημίας, η μεγαλοπρέπεια της Πανεπιστημίου και η γοητεία της Πατησίων. Η Βασιλίσσης Σοφίας, λόγω της μοναξιάς της, σηκώνει και το βάρος τής υπερβολικά εξωραϊσμένης ιδέας γύρω από αυτό που εκπροσωπεί.
Ωστόσο, είναι μια λεωφόρος που εκπέμπει αυτό που απουσιάζει σε άλλα σημεία του αθηναϊκού κέντρου: τη γνώση γι’ αυτό που εκπροσωπεί και την πεποίθηση μιας μοναδικότητας. Πολλά θα μπορούσαν να συμβούν για να μπορέσει αυτός ο δρόμος να έχει προοπτική στο μέλλον. Αλλά, έστω και στη μορφή που παρουσιάζει σήμερα, με άνισης αξίας κτίσματα, συγκροτείται μια αστική συνθήκη που, στις μέρες μας, είναι ιδιαιτέρως πολύτιμη. Η νοσταλγική φιλολογία δυναμώνει από το αίσθημα της απώλειας του νεοκλασικού «περιδεραίου» από την Πανεπιστημίου ώς τη Μαρασλή. Θα ήταν πράγματι θετικό εάν είχαν διασωθεί μερικά ακόμη από τα αρχοντικά σπίτια που έκαναν τη Βασιλίσσης Σοφίας ένα δρόμο μοναδικό. Αλλά δεν μπορεί κανείς να δει το σήμερα, παραλείποντας κεφάλαια εξέλιξης στις ανάγκες και τις προτεραιότητες.
Αλλωστε, τα ωραία σπίτια της Βασιλίσσης Σοφίας αποτελούσαν μια ενότητα με τα αρχοντικά της λεωφόρου Αμαλίας αλλά και της Πανεπιστημίου μέχρι το ύψος της οδού Ομήρου. Ηταν, κατά έναν τρόπο, η συγκρότηση μιας πυκνής και συμπαγούς μεγαλοαστικής προθήκης που έμελλε να συμβολίσει στο διηνεκές τον εξαστισμό του 19ου αιώνα, κυρίως μετά το 1875 και την επιτάχυνση που επέφερε ο Χαρίλαος Τρικούπης.
Από όλον αυτόν τον κόσμο έχουν απομείνει ελάχιστα υλικά αποτυπώματα, τουλάχιστον με τη μορφή ιδιωτικών αρχιτεκτονημάτων σε μια μεγάλη αθηναϊκή ακτίνα, από το Ζάππειο στην Αμαλίας ώς την Καθολική Εκκλησία στην Πανεπιστημίου και τον Ευαγγελισμό στη Βασιλίσσης Σοφίας. Σε όλη αυτήν την ακτίνα, και ασφαλώς και σε πολλά ακόμη σημεία, υπήρχε η αθηναϊκή αστική εκδοχή στα χρόνια πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και μετά την ενοποίηση της Γερμανίας και της Ιταλίας και την ανάδυση των λογής λογής εθνικών αιτημάτων στις αυτοκρατορίες της Αυστρίας και της Τουρκίας.
Σήμερα, δύσκολα μπορεί να συνδεθεί κανείς με το κλίμα της προ του 1914 παγκοσμιοποίησης, που γέννησε την κοσμοπολίτικη αρχιτεκτονική της εποχής. Αλλά η αύρα εκείνου του κόσμου επιζεί. Αν θέλει κανείς να την εντοπίσει. Ακόμη και οι αρχοντικές πολυκατοικίες της δεκαετίας του 1930, στη γωνία με την Κουμπάρη, και απέναντι οι πολυκατοικίες του Φωτιάδη, και πιο πάνω στον αριθμό 29, η πολυκατοικία του Κιτσίκη, αναδίδουν έναν αέρα υψηλού γούστου. Αλλά και μεταπολεμικά, όλες οι πολυκατοικίες της δεκαετίας του 1950 και πολλές της δεκαετίας του 1960 είναι κατασκευαστικά και αισθητικά ανωτέρου επιπέδου. Είναι η συνέχεια ενός νήματος που πρέπει να συνεχιστεί.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου