Απαιδευσία, ακρισία και αμάθεια απειλούν τη Δημοκρατία

                               

Ο καθηγητής Γιώργος Β. Δερτιλής μιλάει στο Liberal και στον Ανδρέα Ζαμπούκα, για την «δικτατορία των αμαθών», την προοπτική της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και την αναγκαιότητα της ελληνικής εκπαίδευσης, για την πρόοδο της ελληνικής κοινωνίας.

Μεταξύ άλλων, σημειώνει πως «ν οι πολίτες δεν έχουν κρίση και γνώσεις για να διακρίνουν και να απορρίπτουν τα ψευδονέα και τις ψευδογνώσεις, η Δημοκρατία δεν λειτουργεί και απειλείται θανάσιμα».

Συνέντευξη στον Ανδρέα Ζαμπούκα

- Κύριε Δερτιλή, στην ομιλία σας στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, αναφερθήκατε στον κίνδυνο της «δικτατορίας των αμαθών». Χρησιμοποιήσατε μια φράση που, λίγο πολύ, βρίσκεται στις συνειδήσεις πολλών ανθρώπων αλλά μας ενθουσίασε το ότι ακούστηκε τόσο δυνατά στο πλαίσιο ενός σημαντικού συνεδρίου. Θεωρείτε πράγματι, ότι είναι η μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα;

Η φράση ή μάλλον το απόσπασμα στο οποίο αναφέρεστε, προέρχεται από το τελευταίο μου βιβλίο. Σε μια κοινωνία, αυτοί που πάσχουν από αμάθεια ή από ακρισία, προστιθέμενοι στο πλήθος των ανοήτων που όλες οι κοινωνίες περιλαμβάνουν, σχηματίζουν μαζί ένα τεράστιο και συμπαγές πληθυσμιακό στρώμα. Η ανοησία συνυπάρχει με την αμάθεια, αλλά και συγγενεύει εύκολα μαζί της: οι δυο τους αλληλοσυμπληρώνονται και υποστηρίζονται. Ο αμαθής βλαξ, ένας κοινός και γνώριμος τύπος ανθρώπου, που μπορεί κάλλιστα να είναι και συμπαθής, εύκολα θα πεισθεί να υπηρετήσει φανατικά έναν οποιονδήποτε μικροδημαγωγό· και ακόμη ευκολότερα θα υποδουλωθεί σε έναν δημαγωγό μεγάλο, έναν επίδοξο Φύρερ. Σε πολλές κοινωνίες, ακόμη και πιο προηγμένες από τη δική μας, το πλήθος των αμαθών και των ανοήτων καλύπτει το μισό έως τα δύο τρίτα του εκλογικού σώματος. Αυτή είναι η μεγαλύτερη δεξαμενή εκλογέων για τους δημαγωγούς που μας κυβερνούν. Η αμάθεια και η ακρισία παντού στον κόσμο και ειδικότερα στην Ελλάδα δεν είναι μόνο πρόβλημα του εκπαιδευτικού συστήματος, είναι το μείζον πρόβλημα της Δημοκρατίας. Αλλά όσα είπα στην ομιλία δεν χωρούν σε μια συνέντευξη, δυστυχώς. Γι’αυτό, και για να είναι ακόμη σαφέστερες οι απαντήσεις μου εδώ, επιτρέψτε μου να πω στους αναγνώστες σας ότι στο περιοδικό Athens Review of Books μπορούν να βρουν και το πλήρες κείμενο της ομιλίας.

- Δεν νομίζετε ότι το πολίτευμα της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας είναι παρωχημένο σε έναν κόσμο που αλλάζει με μεγάλες ταχύτητες;

Η κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι απλώς μία μόνο από τις οργανωτικές μορφές της Δημοκρατίας. Οποιαδήποτε και αν είναι η μορφή και η οργάνωσή της, η Δημοκρατία διαφέρει ριζικά από τα μη δημοκρατικά πολιτεύματα: ολοκληρωτικά, απολυταρχικά, ολιγαρχικά. Διαφέρει, επειδή λειτουργεί με βάση ορισμένες θεμελιώδεις αρχές: κράτος Δικαίου, ισονομία, διάκριση των εξουσιών, ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Αυτά όλα έχουν δοκιμαστεί και σφυρηλατηθεί στην πράξη δυόμισι χιλιάδων ετών. Γι αυτό πιστεύουμε, πολύ σωστά, ότι η Δημοκρατία είναι το καλύτερο από τα πολιτεύματα που ο άνθρωπος έχει επινοήσει και εφαρμόσει μέχρι στιγμής.

Πάντως, αν δεχθούμε ότι το κοινοβουλευτικό σύστημα είναι παρωχημένο, η Δημοκρατία επιτρέπει και μας επιβάλλει να το βελτιώσουμε. Αυτό είναι μεγάλο, ανεκτίμητο πλεονέκτημα: είναι το μόνο πολίτευμα που στηρίζεται στην κρίση και στη δημιουργική φαντασία των πολιτών, όπως μας έμαθε ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Αν λείπει η φαντασία, δεν φταίει γι αυτό η Δημοκρατία, αλλά αυτοί που την κυβερνούν και όσοι τους ψηφίζουν.

- Μήπως θα πρέπει να δημιουργήσουμε μια νέα αστική δημοκρατία προϋποθέσεων, ανοιχτή σε όλους αλλά με πολιτικούς κανόνες  και όχι με όρους life style;

Δεν είναι θέμα «life style» αλλά «fake news». Πρόκειται, δηλαδή, για τα «ψευδονέα» και τις ψευδογνώσεις που απειλούν σήμερα τη Δημοκρατία μας καλλιεργώντας την αμάθεια και την ακρισία. Πρόκειται, επιπλέον, για το άθλιο εκπαιδευτικό μας σύστημα που ουδέποτε προσέφερε στους πολίτες την κρίση και τις γνώσεις που χρειάζονται για να απορρίπτουν τα ψευδονέα και τις ψευδογνώσεις και να αφήνουν τη Δημοκρατία έρμαιο των δημαγωγών και μιας κοινοβουλευτικής ημιδικτατορίας. Και υπεύθυνοι για το εκπαιδευτικό σύστημα μιας χώρας είναι, το επαναλαμβάνω, οι κυβερνώντες και οι πολίτες που τους ψηφίζουν.

Ερωτάτε αν πρέπει να δημιουργήσουμε «μια νέα Δημοκρατία, ανοιχτή σε όλους». Μα η Δημοκρατία είναι ανοιχτή σε όλους, εφόσον όλοι μπορούμε να ψηφίζουμε και να εκλεγόμαστε σε δημόσια λειτουργήματα. Αλλά δυστυχώς, πολλοί από εμάς αποφεύγουμε να ψηφίζουμε και να εκλεγόμαστε - άλλο μέγα πρόβλημα.

Αν θέλουμε να διατηρήσουμε στη ζωή και να ανανεώσουμε τη Δημοκρατία, ας είμαστε πραγματικοί πολίτες, ας ψηφίζουμε με γνώση και με κρίση. Και οι νέοι, ας μην απέχουν λέγοντας «Δεν βαριέσαι, πού να μπλέκω τώρα με αυτά, τίποτε δεν μπορώ να κάνω». Βεβαίως μπορούν να αλλάξουν πολλά, ξεκινώντας έστω με την τοπική αυτοδιοίκηση. Φαντάζεστε τί ανανέωση θα φέρουν μερικές χιλιάδες νέων που θα αποφάσιζαν να εκτεθούν στις εκλογές και να κερδίσουν εκατοντάδες δήμους σε όλη τη χώρα; Φαντάζεστε πόσες ελπίδες και τι σπουδαίο παράδειγμα θα δώσουν; 

- Όταν οι πολίτες ενημερώνονται και συμμετέχουν online στον δημόσιο διάλογο, πώς είναι δυνατόν να λειτουργούμε με διαδικασίες του 1950;

Η νεότερη Ελλάδα, έχει εφαρμόσει το δημοκρατικό πολίτευμα νωρίτερα από πολλές άλλες χώρες και με αρκετή επιτυχία, εδώ και 174 χρόνια - και όχι, επιτρέψτε μου να πω, από το 1950. Ίσως αναφέρεστε στο 1955, όταν για πρώτη φορά οι Ελληνίδες απέκτησαν την ιδιότητα του πολίτη και το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι.

Πάντως, αυτό που λέτε δείχνει ότι δεν δικαιολογείται η απαισιοδοξία που εκφράσατε για τη Δημοκρατία στο προηγούμενο ερώτημα. Το διαδίκτυο είναι μια απόδειξη ότι η Δημοκρατία είναι ανοιχτή σε όλους. Όπως όλοι γράφουμε και μιλάμε ελεύθερα σε εφημερίδες και σε δημόσιους χώρους έτσι μιλάμε και παραμιλάμε στο διαδίκτυο.

Αν εννοείτε, όμως, ότι η Δημοκρατία θα μπορούσε να στηριχθεί σε διαδικτυακές μορφές οργάνωσης, διαφωνώ. Είναι σπάνιες οι διαδικτυακές πηγές σαν τη δική σας, που προσφέρουν καλή ποιότητα ενημέρωσης. Κατά κανόνα, η ποιότητα ενημέρωσης που παρέχει το διαδίκτυο είναι τυχάρπαστη: σπανίως καλή, συχνότερα μεροληπτική, συχνότατα φανατική και ψευδής, ενίοτε συκοφαντική, υβριστική και χυδαία.

Το διαδίκτυο είναι ανεξέλεγκτο, καλώς ή κακώς. Είναι ανοιχτό στην ανωνυμία, στην παραπληροφόρηση, στη δημαγωγία, στην ατιμώρητη συκοφαντία και στα ψευδονέα, άρα στην αμάθεια και την ημιμάθεια, στην ανοησία και την ακρισία. Άρα, επανέρχεται αμείλικτο το ίδιο συμπέρασμα: Αν οι πολίτες  δεν έχουν κρίση και γνώσεις για να διακρίνουν και να απορρίπτουν τα ψευδονέα και τις ψευδογνώσεις, η Δημοκρατία δεν λειτουργεί και απειλείται θανάσιμα. Και υπεύθυνοι είναι οι κυβερνώντες που διαμορφώνουν το εκπαιδευτικό σύστημα και οι πολίτες που τους ψηφίζουν.

- Με βάση την ιστορική εμπειρία της σύγχρονης Ελλάδας, ποια είναι η εντύπωση που έχετε για το μέλλον της χώρας; Υπάρχει για σας, άλλη επιλογή από την Ευρώπη;

Καμιά απολύτως. Δεν έχει κανείς παρά να κοιτάξει τον χάρτη του κόσμου. Η Ελλάδα είναι μια Λιλιπούτη στην άκρη της Ευρώπης, η οποία με τη σειρά της είναι η σκωληκοειδής απόφυση της Ασίας (για να μην πω της Ευρασιατικής Ρωσίας). Και σε ποιαν άκρη της Ευρώπης πέταξε την Ελλάδα η τύχη; Στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων. Εδώ και πέντε χιλιάδες χρόνια, στο σταυροδρόμι αυτό συγκρούονται πολιτισμοί, αυτοκρατορίες και υπερδυνάμεις. Πώς θα αντιμετωπίσει η Ελλάδα τους σεισμούς των σημερινών και μελλοντικών πολέμων στην περιοχή, τα κύματα των ασιατών και αφρικανών μεταναστών, την προαιώνια βλέψη της Ρωσίας για έξοδο στη Μεσόγειο, τη δεδομένη επιθετικότητα της Τουρκίας, την παραφροσύνη του οποιουδήποτε δικτάτορα; Με βόλτες ανοήτων υπουργών στη Μόσχα ή στην Ουάσιγκτον;

Για όλους αυτούς τους λόγους, ένα μείζον θέμα για την Ελλάδα αλλά και μια μεγάλη ευκαιρία ήταν και θα είναι η προοπτική μιας κοινής αμυντικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μιλώ για έναν ισχυρό ευρωπαϊκό στρατό στηριγμένο στο θερμοπυρηνικό οπλοστάσιο της Γαλλίας (και της Βρετανίας, ας μη γελιόμαστε) και στην τεράστια βιομηχανία όπλων των δύο αυτών χωρών και της Γερμανίας. Θα αρκούσε έστω και μόνη αυτή η προοπτική για να επιδιώκει πάση θυσία η Ελλάδα να παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μάλιστα στον σκληρό πυρήνα της.

- Πιστεύετε στο έθνος- κράτος κύριε Δερτιλή ή θεωρείτε ότι οι Έλληνες θα μεγαλουργήσουν και πάλι, αν απαλλαγούν από αυτό;

Οι Έλληνες έχουν να μεγαλουργήσουν από την αρχαιότητα, εφόσον θεωρούμε ότι έχουμε τέλος πάντων μια κάποια σχέση με «τους αρχαίους ημών προγόνους». Στη σύγχρονη ιστορία τους, οι Έλληνες απλώς τα κατάφεραν αρκετά καλά, αλλά με τεράστιες διακυμάνσεις και με πολλές τραγικές αποτυχίες. Οι διακυμάνσεις και οι αποτυχίες οφείλονταν, συνήθως, στο έλλειμμα παιδείας, κρίσης και κοινής λογικής τόσο των ηγετικών στρωμάτων όσο και των απλών πολιτών: οι μεν εκμεταλλεύθηκαν δημαγωγικά τον πατριωτισμό των δε, ευαγγελιζόμενοι έναν ακραίο εθνικισμό. Οι δε απλοί πολίτες πλήρωσαν όχι μόνο τους φόρους για πολέμους που δεν ήταν πάντοτε αναπόφευκτοι, αλλά και βαρύτατο φόρο αίματος. Επιπλέον, ας μη ξεχνάμε ότι πολύ συχνά ένας πόλεμος σέρνει από πίσω του έναν εξίσου αιματηρό εμφύλιο· κι εμείς στην Ελλάδα είχαμε στη νεότερη ιστορία μας τέσσερις εμφυλίους.

- Ποιο είναι το όραμά σας για την ελληνική παιδεία; Ποια μορφή εκπαιδευτικού συστήματος μπορεί να διαμορφώσει τον σύγχρονο «ενάρετο πολίτη» που δεν θα ανέχεται και δεν θα συμμετέχει στη «δικτατορία των αμαθών»;

Για τον έλληνα πολίτη, η παιδεία που οραματίζομαι είναι ανθρωπιστική και ευρωπαϊκή, δεν είναι ομφαλοσκοπική και ελληνοκεντρική. Είμαι βέβαιος ότι ενδομύχως οι Έλληνες αυτό επιθυμούν. Οι περισσότεροι υποψιάζονται πόση αξία έχει ο ευρωπαϊκός πολιτισμός και τα επιτεύγματά του στις τέχνες, στις επιστήμες και στη φιλοσοφική και πολιτική συγκρότηση της ανθρωπότητας. Το υποψιάζονται απλώς, αλλά όταν επί τέλους μάθουν στα σχολειά και στα πανεπιστήμια τι ακριβώς είναι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, τότε θα τον ενστερνιστούν. Έτσι θα καταλάβουν ότι αυτό που μας κληροδότησαν οι αρχαίοι Έλληνες δεν είναι δικαίωμα, είναι ένα θεόρατο αλλά υπέροχο χρέος – αυτό που κληρονόμησε μαζί μας και η Ευρώπη και ολόκληρος ο κόσμος.

Είναι η υπο-χρέωση που έχουμε να σεβαστούμε τα θεμέλια που μας άφησε ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός, να τα μελετήσουμε και να προσθέσουμε επάνω τους το δικό μας οικοδόμημα. Αν πείτε κάτι τέτοιο σε έναν καλό ιάπωνα ή κινέζο φοιτητή, ακόμη και αν έχει σπουδάσει μηχανολόγος, θα τον δείτε να συμφωνεί αμέσως, να αναγνωρίζει το χρέος του προς τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Και μετά ρωτήστε έναν έλληνα μηχανολόγο – μάλλον θα τα χάσει, ακόμη και αν είναι υπουργός – ας μην πάω παραπάνω.

- Τι είναι αυτό που θα αλλάξει το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα; Είναι μόνο συγκυριακό θέμα μιας λαϊκιστικής Αριστεράς στην εξουσία ή είναι κάτι πολύ βαθύτερο;

Έχω ήδη απαντήσει. Το πολιτικό σύστημα θα το αλλάξουν οι πολίτες αφού πρώτα θα έχουν και οι ίδιοι αλλάξει, όταν θα έχουν γίνει πολίτες με κρίση και με γνώση. Η σημερινή λαϊκιστική Αριστερά πήρε την εξουσία από την λαϊκιστική Δεξιά της περιόδου Κώστα Καραμανλή ο οποίος είχε μιμηθεί την προηγούμενη λαϊκιστική Αριστερά του ΠΑΣΟΚ. Και όλες αυτές οι κυβερνώσες παρατάξεις πήραν την εξουσία στηριγμένες κατά μέγα μέρος σε ανθρώπους ημιμαθείς ή αμαθείς, ή και ανόητους – όπως συχνά συμβαίνει και σε άλλες κοινωνίες.

- Μια χαρακτηριστική περίοδος που μοιάζει με την σημερινή είναι του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου του 1898, το μνημόνιο εκείνης της εποχής. Συμφωνείτε με την άποψη ότι είναι η αιτία που οδήγησε τη χώρα οικονομικά ισχυρή στους Βαλκανικούς Πολέμους, δίνοντας την ευκαιρία στον Βενιζέλο να την διπλασιάσει;

Βεβαίως συμφωνώ. Επιτρέψτε μου να συνοψίσω τα γεγονότα για όσους αναγνώστες σας δεν έχουν διαβάσει το τελευταίο βιβλίο μου. Το 1893, αδιαφορώντας για την πτώχευση, ο Δεληγιάννης διπλασίασε τις στρατιωτικές δαπάνες και φανάτισε τους οπαδούς του με φιλοπόλεμες διαδηλώσεις. Το 1897, ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στην Κρήτη για να στηρίξει την επανάσταση. Σε λίγες μέρες, ο οθωμανικός στρατός βρισκόταν εκατό χιλιόμετρα από την Αθήνα. Οι Δυνάμεις ανάγκασαν τον Σουλτάνο να δεχθεί ανακωχή με αντάλλαγμα τεράστιες πολεμικές αποζημιώσεις. Τον Δηλιγιάννη διαδέχεται ο Ζαΐμης και μέσα σε ένδεκα μήνες κατορθώνει πράγματα που σήμερα φαίνονται απίστευτα: να ενσωματώσει την πολεμική αποζημίωση στο παλαιό δημόσιο χρέος να αναδιαρθρώσει το χρέος· να μειώσει δαπάνες και να προχωρήσει τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούσε ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος· και να πείσει τις Δυνάμεις να επιβάλουν την αυτονομία της Κρήτης με ύπατο αρμοστή έλληνα πρίγκιπα. Επτά χρόνια αργότερα, η δραχμή που είχε υποτιμηθεί κατά 50% θα ανακτήσει την ισοτιμία της με το γαλλικό φράγκο και το 1907 η τιμή της θα υπερβεί την τιμή του χρυσού φράγκου, γεγονός πρωτοφανές στην ιστορία της χώρας. Εμείς αν καταφέρουμε κάτι τέτοιο, δεν θα είναι σε ένδεκα μήνες αλλά σε ένδεκα χρόνια το λιγότερο – ήδη έχουν περάσει οκτώ. 

- Υπάρχουν κάποιοι που θεωρούν ότι η Ελλάδα χωρίς τις ιστορικές παρεμβάσεις των Ευρωπαίων και αργότερα των Αμερικανών θα ήταν και πάλι μια επαρχία της Τουρκίας. Τι λέτε γι΄αυτό;

Είναι μια πιθανότητα, την έχω καταγράψει στο βιβλίο μου Ιστορία του Ελληνικού Κράτους και σε παλαιότερα δημοσιεύματά μου. Έχω αναφέρει και τις περιπτώσεις σωτηρίων επεμβάσεων από τις Δυνάμεις. Η γνωστότερη είναι, βεβαίως, η επέμβαση των τριών στόλων στο Ναυαρίνο, χωρίς την οποία οι τουρκο-αιγυπτιακές στρατιές δεν θα είχαν αφήσει λίθον επί λίθου, θα είχαν εξοντώσει τον χριστιανικό πληθυσμό και η Ελλάδα μάλλον δεν θα υπήρχε σήμερα. Υπάρχουν και λιγότερο γνωστές περιπτώσεις, όπως αυτή που σας ανέφερα μετά τον πόλεμο του 1897, ή όπως ήταν η επέμβαση των Δυνάμεων μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια το 1832 (και μάλιστα μετά από απεγνωσμένο αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης). Μια πρόσφατη επέμβαση έγινε στις μέρες μας, μετά την παλικαρίσια κατάληψη της βραχονησίδας Ίμια. Οι δημαγωγοί λοιδόρησαν τότε τον πρωθυπουργό Σημίτη επειδή ευγενώς και ορθώς ευχαρίστησε τον Πρόεδρο των ΗΠΑ για την επέμβασή του. Ούτε καν σκέφτηκαν τους νεκρούς και την καταστροφή που θα άφηνε ο πόλεμος όχι μόνο στο μέτωπο, αλλά κυρίως μεταξύ των αμάχων, στον Πειραιά, στο Ηράκλειο και στα Χανιά, στα νησιά του Αιγαίου, στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη. Καλό θα ήταν και σήμερα να τα σκεφτούμε αυτά, Έλληνες και Τούρκοι.

- Σε περίπτωση που οι δανειστές μας διαγράψουν το χρέος, θα επιστρέψουμε στην ανάπτυξη; Ποια είναι η γνώμη σας;

Όχι αναγκαστικά, ακόμη και αν το διαγράψουν ολόκληρο. Ας καταλάβουμε επί τέλους ότι η χώρα μας παράγει λιγότερα από όσα χρειάζεται για να ζει καλά· και ότι από τα αγαθά που παράγει, ελάχιστα είναι διεθνώς ανταγωνιστικά. Επομένως, ακόμη και χωρίς χρέος δεν θα έχουμε αυτομάτως ανάπτυξη χωρίς τη θεμελιώδη προϋπόθεσή της, που είναι να προσελκύσουμε επενδύσεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Εννοώ επενδύσεις όχι μόνο στη βιομηχανία, αλλά κυρίως εκεί όπου είναι δυνατές επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας:  ενέργεια, γεωργία, ναυτιλία, μεταφορές και άλλες υπηρεσίες. Αλλά επενδύσεις δεν θα προσελκύσουμε παρά μόνο εάν κάνουμε τις μεταρρυθμίσεις που μας ζητούν εδώ κι επτά χρόνια και τις απορρίπτουμε ανοήτως.

Για να δείξω τη σημασία των επενδύσεων, θα δώσω ένα απλό παράδειγμα. Αυτές που πραγματοποίησε η Κίνα στη χώρα μας είναι ψιχία μπροστά σε όσες θα πετυχαίναμε αν είχαμε διαπραγματευθεί σωστά και προτείνει κάτι θετικό, αντί να κάνουμε παλικαριές και μετά να υποχωρούμε πανικόβλητοι, όπως έγινε προ ετών στον Πειραιά. Συγκεκριμένως, αν κυριολεκτικώς χαρίζαμε στην Cosco τους ελληνικούς σιδηροδρόμους, χρεωκοπημένους εδώ και διακόσια χρόνια, με αντάλλαγμα ευρω-ελληνο-κινεζική επένδυση σε μια υπερταχεία σιδηροδρομική σύνδεση με την ανατολική, την κεντρική και τη σκανδιναβική Ευρώπη. Οι ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες, που λειτουργούν επιτυχέστατα σε ξένες χώρες εδώ και δεκαετίες, θα είχαν έτσι την ευκαιρία να προτείνουν ταυτόχρονη επένδυση σε οδική σύνδεση και να συμμετάσχουν στην κατασκευή όπως έγινε με τη γέφυρα Ρίου-Αντιρίου. Και πέραν του οφέλους από τις επενδύσεις, η χώρα μας θα είχε το τεράστιο παρεπόμενο όφελος από τη διεύρυνση των εξαγωγών μας και του τουρισμού, τη μείωση του κόστους των εισαγωγών μας και τη δημιουργία μυριάδων θέσεων εργασίας σε όλους αυτούς τους κλάδους.

- Είστε αισιόδοξος για μία Ευρώπη της αλληλεγγύης και της εξισορρόπησης οικονομικών και πολιτισμικών μεγεθών; Τι περιμένετε μετά τις γερμανικές εκλογές;

Από τις γερμανικές εκλογές η Ελλάδα δεν μπορεί να περιμένει απολύτως τίποτε. Γιατί άραγε ο Schaeuble βιάζεται τώρα τελευταία να ξεφορτωθεί τη χώρα μας; Ποια είναι η πιθανότερη εξήγηση; Είναι, απλούστατα, εξίσου πατριώτης με μάς αλλά δυστυχώς Γερμανός πατριώτης και ευρωπατριώτης. Πιστεύει ότι η Γερμανία και η Ευρώπη, αν είναι να ανταπεξέλθουν στις ανταγωνιστικές προκλήσεις του μέλλοντος, πρέπει να προστατεύσουν το κοινό νόμισμα και την ευρωπαϊκή οικονομία, χωρίς τα οποία η Ευρώπη θα διασπαστεί και θα παρακμάσει οριστικά. Επομένως, όποιος και αν βρεθεί αύριο στην καγκελαρία, η Κυρία Merkel ή ο κύριος Schulz, το πολύ θα θέσει στον εαυτό του ένα απλό ερώτημα: γιατί να επιτρέψω σε άφρονες έλληνες πολιτικούς να προκαλέσουν άλλη μια οικονομική κρίση; Αφού δεν μας θέλουν, ας τους αφήσουμε να πάνε στη δραχμή και ας μείνουν μεταξύ των περιφερειακών κρατών της Ένωσης.

Όσο για την αρχή της αλληλεγγύης που ανακάλυψε η ελληνική κυβέρνηση για να ζητιανεύει κι άλλα δανεικά ώστε να τα ξοδεύει σε προσλήψεις, οι εταίροι μας ξέρουν πολύ καλά ότι το κάνει για εσωτερική κατανάλωση δημαγωγίας. Γι’αυτό απαντούν συστηματικά ότι αλληλεγγύη σημαίνει επίσης να τηρείς την υπογραφή σου και να μην παραβαίνεις τους κανόνες εις βάρος των άλλων. Αυτά, βεβαίως, τα συγκαλύπτει από το ελληνικό κοινό το σύστημα παραπληροφόρησης από διάφορες διαδικτυακές πηγές, δήθεν «ανεξάρτητες», που διαχέουν εδώ και χρόνια στην Ελλάδα ψευδονέα, ψευδογνώση, ημιμάθεια και ακρισία.

*Ο κ. Γιώργος Β. Δερτιλής είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, γεννήθηκε το 1939. Σπούδασε Δημόσιο Δίκαιο και Οικονομικές Επιστήμες στην Αθήνα, Πολιτική Θεωρία και Ιστορία στην Αγγλία.

Δίδαξε Ιστορία στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου εξελέγη υφηγητής και το 1983 τακτικός καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών. Έχει εκλεγεί έμμισθος επισκέπτης καθηγητής στο Harvard, στην Οξφόρδη και στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας. Έχει συμμετάσχει στο επιστημονικό συμβούλιο ερευνητικών και πολιτισμικών ιδρυμάτων, ελληνικών και γαλλικών.

Το 2000 εξελέγη directeur d’études (καθηγητής) στην École des Hautes Études en Sciences Sociales, παραιτήθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και έκτοτε ζει στη Γαλλία, όπου του απονεμήθηκε η γαλλική υπηκοότητα και το παράσημο του Φοίνικα (chevalier, palmes académiques) της Γαλλικής Δημοκρατίας. Δώδεκα βιβλία και πενήντα περίπου άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε διάφορες γλώσσες.